Examenstress bij Generatie Z: wat jij als docent moet weten

Of het nu komt door sociale media of door school: de huidige generatie jongeren heeft last van prestatiedruk. Nu de examens voor de deur staan, neemt de spanning toe. Hoe gaan Gen Z’ers met stress om? En wat kun jij doen om ze te ondersteunen?

Ze scrollen wat door hun TikTok-feed. Zoeken online naar nieuwe sneakers. En maken tussen de bedrijven door een paar opdrachten uit een examenbundel. Op het eerste gezicht komen Gen Z’ers – geboren tussen 2000 en 2015 – vrij ontspannen over. Maar vergis je niet: achter die ogenschijnlijke nonchalance kan een gestreste tiener schuilgaan. Een leerling die als een berg opziet tegen de examens en bang is om te falen. 

Gen Z onder een vergrootglas

Op zich is examenstress iets van alle tijden. Niet alleen Gen Z’ers hebben er last van. Ook als je tot de generatie X behoort of een millennial bent, heb je vast peentjes gezweet bij een van je mondelingen. Of ging je met knikkende knieën je eindexamen wiskunde B in. Alleen deed je dat in een tijd waarin je niet onder een vergrootglas lag. Bovendien was het leven misschien net iets overzichtelijker dan wat de jongeren van nu ervaren. 

Waarom Gen Z vatbaar is voor stress 

Opgegroeid in een digitale wereld 

Onderzoeksbureau Youngworks stelt in een publicatie dat Gen Z de eerste generatie is die volledig is opgegroeid met smartphones en sociale media. En permanente toegang heeft tot informatie. Daardoor zijn Gen Z’ers digitaal vaardig, zelfstandig en kritisch. Het betekent ook dat er veel op ze afkomt, van gelikte Insta-posts tot sombere berichten over de klimaatcrisis. Dat maakt dat ze gevoelig zijn voor overbelasting. En snel onzeker over zichzelf en wat de toekomst hen brengt. 

Groot geworden met de maakbaarheidsmythe

Ook typisch Gen Z: ze zijn groot gebracht met het idee dat het leven maakbaar is. Als je maar hard genoeg je best doet, kun je alles bereiken. Instagram en TikTok leveren het bewijs. De strakke sixpacks die ze voorbij zien komen? Die bereik je zo met gedisciplineerd trainen. Een succesvolle start-up van een vriend? De volgende story kan zomaar van jou zijn. 

De keerzijde van die maakbaarheidsgedachte is dat elke ‘mislukking’ ook voor eigen rekening is. Dat maakt het voor Gen Z’ers soms lastig om een uitdaging aan te gaan; ze zijn risicomijdend. Want wat als je faalt? 

Gewend aan onmiddellijke behoeftebevrediging  

Een ander punt is dat Gen Z’ers leven in een tijd waarin onmiddellijke behoeftebevrediging de norm is. Een nieuwe outfit of een bezorgmaaltijd is met één druk op de knop besteld. De klantenservice van hun favoriete online shop staat 24/7 voor ze klaar. Dat leidt soms tot hoge, onrealistische verwachtingen, die ze vervolgens vertalen naar andere situaties, zoals relaties, werk en school. 

Toenemende schooldruk

Natuurlijk gelden bovenstaande typeringen niet voor alle Gen Z’ers. Bovendien kunnen millennials net zo goed zelfstandig en tegelijkertijd kwetsbaar zijn. Ondernemend en risicomijdend. Veeleisend en faalangstig. 

Wat wel vaststaat, is dat Gen Z’ers meer dan voorgaande generaties last hebben van mentale druk. Vooral de ervaren schooldruk onder jongeren is de afgelopen jaren sterk toegenomen. Zo blijkt uit het onderzoek Geluk onder druk van UNICEF in samenwerking met onder andere het Trimbos-instituut.

Jouw rol als docent 

Bovengenoemd onderzoek laat óók zien dat Gen Z’ers veerkrachtig zijn. Zeker als ze steun krijgen van ouders, vrienden of docenten kunnen ze best tegen een stootje. Dat is dan ook wat je als docent kunt doen in de voorbereidingen op de examens: extra ondersteuning bieden. Zodat ze gefocust, met realistische verwachtingen en zo stressvrij mogelijk de examens ingaan. 

Praktische tips voor de examenweken

Zo help je Gen Z’ers om te gaan met stress:

• Normaliseer stress: Laat weten dat spanning bij examens hoort, ook bij jou vroeger. Zo voelen leerlingen zich minder ‘raar’ of zwak.
• Kijk voorbij prestaties: Geef ook aandacht aan inzet en proces. Focus niet alleen op de cijfers.
• Wees beschikbaar: Maak duidelijk wanneer en hoe leerlingen jou kunnen bereiken. Gen Z waardeert bereikbaarheid, maar jij mag ook je grenzen aangeven.
• Geef perspectief: Bespreek welke kansen een diploma biedt – en ook wat er gebeurt als iets niet in één keer lukt.
• Erken de druk van binnenuit: Vraag waar hun stress vandaan komt. Vaak zit die niet bij ouders of school, maar bij henzelf.
• Creëer rustmomenten: Begin of eindig een examentraining met een ademhalingsoefening (diep en langzaam, via de buik) of een korte check-in.
• Geef vertrouwen: Zeg expliciet dat je in hen gelooft – dat kan het verschil maken.

Maak stress bespreekbaar

Examenstress hoort erbij, maar voor Gen Z’ers kan de druk behoorlijk oplopen. Als docent kun je een waardevol anker zijn. Je hoeft de spanning niet weg te nemen, maar je kunt leerlingen wel vragen waar ze precies tegenop zien. En een luisterend oor bieden of ze bemoedigend toe te spreken. Zo maak je al verschil.

Meer over Gen Z

• Generatie Y, Z en A: een overview van de generaties
• Spreek de taal van Gen Z: zó communiceer je met je studenten
• Lesmateriaal – Generatie Z
• Lesmateriaal – Generatie Z: te veeleisend of juist ondernemend?