Een paar weken geleden plaatsten wij een inleidend artikel over flow. Nu gaan we kijken hoe docenten en scholen leerlingen kunnen helpen om flow te bereiken tijdens het leerproces.
Om flow te bereiken moeten we ordening van het bewustzijn bereiken. Hoe bereiken we deze ordening? Op de eerste plaats hebben we doelen nodig. Belangrijk is dat deze doelen onze eigen doelen zijn. Op de tweede plaats moeten we in staat zijn aandacht te schenken aan en ons te concentreren op onze doelen en onze weg erheen. Onderweg moeten we in staat zijn onze ervaringen te evalueren en erop te reflecteren. Als gevolg van deze evaluatie en reflectie (zie voor de succesformule het model) kan een koerswijziging plaatsvinden. Op deze wijze optimaliseren wij de weg naar ons doel.
Als we leerlingen willen helpen flow te bereiken tijdens het leerproces is het van belang de korte en lange termijndimensie van motivatie in het proces te betrekken. De korte termijndimensie van motivatie voor leerlingen is acceptatie door de omgeving. De omgeving bestaat uit voor de leerling belangrijke personen, zoals klasgenoten, overige leeftijdsgenoten, leraren en ouders. De lange termijndimensie van motivatie is het bereiken van het ideale zelf: wie en wat wil ik zijn? Beide dimensies zijn al eerder genoemd in de reeks over motivatie. We hebben ze hier nogmaals genoemd omdat ze gemakkelijk geactiveerd worden en daardoor kunnen bijdragen aandacht te richten op het leerproces. Deze aandacht verjaagt irrelevante gedachten en schept orde in het bewustzijn: de geest wordt gereed gemaakt voor het leren.
Een veilige leeromgeving is voor leerlingen van belang. Hanteert de school een “veldloopmodel” (de besten winnen) of een “expeditiemodel” (inzet wordt beloond)? Veel scholen hanteren helaas het veldloopmodel: cijfers komen via vergelijking tot stand. Ook in het veldloopmodel is “flow” mogelijk, maar helaas niet bij alle leerlingen. Egomotieven gaan bij een deel van de leerlingen een rol spelen. Niet het leren zelf schept bevrediging, maar het hoge cijfer. Het is zelfs mogelijk dat deze ego-georiënteerde leerlingen een burn-out krijgen omdat zij in hun competitieve drang de “autonoom beschermde reserve”(zie vorige artikel) te vaak aanspreken.Ik ken scholen die voor het “expeditiemodel” gaan. Op voorwaarde dat zij zich inzetten (bijvoorbeeld 90% aanwezigheid en het maken en leren van huiswerk en taken) garanderen zij leerlingen succes. Op deze scholen zie je dat leerlingen de leerdoelen tot hun eigen doelen maken. Als zij hun autonoom beschermende reserve aanspreken” wordt deze gecompenseerd door de toevoer van positieve energie uit een inspirerende en veilige leeromgeving.
