Op 29 oktober is het weer zover: Nederland gaat naar de stembus. Veel scholen stellen hun aula, gymzaal of mediatheek open als stemlokaal. Een mooie kans om de democratie letterlijk binnen de schoolmuren te halen. Maar hoe zorg je dat alles soepel verloopt? En hoe kun je van die dag meteen een waardevol leermoment maken voor leerlingen, zonder het stemproces te verstoren? Met een beetje voorbereiding haal je er als school het maximale uit.
In 2023 waren er bij de provinciale staten- en waterschapsverkiezingen 1.423 stemlokalen in onderwijsinstellingen. Dat is een aanzienlijk aantal, maar het betekent niet dat het organiseren van een verkiezingsdag voor een school vanzelfsprekend is. Het vraagt planning, flexibiliteit en samenwerking. Juist daarom is het interessant om te onderzoeken wat het je als school kan opleveren. Door de school te zien als oefenplaats voor burgerschap – zoals ook wordt benadrukt in De Staat van het Onderwijs 2025 – kun je deze rol doelgericht benutten.
Praktische voorbereidingen
Een school bruist van de activiteit, maar op verkiezingsdag is rust juist belangrijk. Met enkele simpele maatregelen zorg je dat de organisatie goed verloopt:
- Maak een duidelijke route
Laat leerlingen posters ontwerpen die aangeven waar het stemlokaal is, waar stilte gewenst is en welke ruimtes vrij toegankelijk zijn. Dat voorkomt verwarring én maakt leerlingen medeverantwoordelijk voor de organisatie. - Informeer de leerlingen
Vertel de leerlingen wat er gaat gebeuren en wat er van ze verwacht wordt. Zeker als de komst van het stembureau invloed heeft op bijvoorbeeld looproutes van de leerlingen of de dagplanning. - Stel leerlingambassadeurs aan
Laat enkele leerlingen de kiezers welkom heten, de weg wijzen of koffie aanbieden aan de vrijwilligers van het stembureau. Zo ervaren ze ook hoe het is om een publieke functie te hebben. - Doe een generale repetitie
Een korte doorloop op de dag voor de verkiezingen met conciërges, docenten en enkele leerlingen, helpt om knelpunten te ontdekken voordat de eerste kiezer binnenstapt.
Een levende les burgerschap
Democratie is geen abstract concept dat alleen in geschiedenisboeken thuishoort. Het is een dynamisch, actueel proces dat de school en de leerlingen direct raakt. Door de verkiezingsdag bewust in te zetten, kun je een brug slaan tussen theorie en praktijk. Zo ervaren leerlingen dat democratie niet iets is wat ver van hen afstaat, maar een levend systeem waaraan ze zelf kunnen deelnemen.
- Organiseer een oefenverkiezing
Laat leerlingen stemmen over een herkenbaar schoolthema, zoals ‘alleen nog maar gezonde tussendoortjes op school’ of ‘een groenere speelplaats’. Bespreek daarna wat de uitslag zegt over meerderheid en minderheid, en leg uit hoe besluitvorming werkt. - Nodig een gastspreker uit
Een gemeenteraadslid, oud-leerling of lokale bestuurder kan in een korte presentatie uitleggen waarom stemmen ertoe doet en wat er achter de schermen gebeurt. - Kijkmoment met begeleiding
Richt in overleg met de voorzitter van het stembureau een kort tijdvak in waarin kleine groepjes leerlingen op afstand even mogen meekijken bij het stemlokaal, om te zien hoe het proces in de praktijk verloopt. - Reflectie in de klas
Laat leerlingen nadenken over vragen als: waarom stemmen sommige mensen niet? En wat betekent het eigenlijk om een stem te hebben? Zo verbind je de actualiteit met burgerschapsvorming.
Profileer je school
Als school laat je met een stemlokaal zien dat je letterlijk deel uitmaakt van de samenleving.
- Deel het verhaal op social media, in de nieuwsbrief of in een lokale krant
Toon hoe jouw school meedoet aan de democratie. Een korte post met een foto van het stemlokaal (zonder kiezers) en een stukje tekst over wat leerlingen leren, maakt het tastbaar voor ouders en de buurt. - Ontwerp een ‘Wij zijn een stemlokaal’-poster
Laat leerlingen zelf een ontwerp maken met hun visie op vrijheid, keuze en verantwoordelijkheid. Hang de posters in de aanloop naar de verkiezingen al op in de school. - Interview de stembureauleden
Laat een paar leerlingen korte interviews afnemen en publiceer het verslag op de schoolsite of in de nieuwsbrief.
Een dag vol betekenis
Of je school nu voor het eerst of al jaren stemlokaal is: zie het niet als ongemak, maar juist als een unieke kans om leerlingen te laten ervaren dat democratie iets levends is. Niet alleen iets wat je uit een boek leert, maar iets wat zich afspeelt midden in hun eigen schoolgebouw.
Verder lezen: onderwijsstandpunten
Met 27 partijen op het stembiljet is het lastig het overzicht te bewaren. Zeker als je als leerkracht, wellicht wilt stemmen op basis van de onderwijsstandpunten. Daarom zetten wij ook deze verkiezingen de onderwijsstandpunten van de 10 grootste partijen op een rij. Zo zet jij op 29 oktober weloverwogen je kruisje!
