Column: Wat de nieuwe paus en de vape met elkaar gemeen hebben

Een paar dagen geleden zat ik thuis aan deze column te werken. Op de achtergrond stond de televisie aan; zou er vandaag dan toch witte rook verschijnen? Tot mijn verbazing kwam er daadwerkelijk witte rook uit de schoorsteen in Rome. De wereld wist: er is een nieuwe paus gekozen. Ik bleef even staren naar die beelden. Duizenden mensen op een plein, vol blijdschap en aandachtig kijkend naar iets wat we tegenwoordig bijna vergeten zijn: rook als communicatiemiddel. Gewoon een schoorsteen die zoveel teweegbrengt. Enkele dagen daarna leek er, in leslokaal VA112, ook een nieuwe paus te zijn gekozen. De witte rook kwam echter uit een ander soort schoorsteen …

‘Meneer, ik ben even naar de wc!’ roept een student. Even later komt ze terug met een geurspoor dat verdacht veel lijkt op een combinatie tussen een snoepwinkel en een tropisch eiland. ‘Was het gezellig op het toilet?’ vraag ik terwijl ik haar aankijk. Ze lacht vriendelijk. ‘Ik kon me echt totaal niet concentreren en wilde gewoon even lopen.’ In mijn lessen hanteer ik de regel dat studenten het aangegeven als ze even kort hun benen willen strekken. Echter zie ik in haar hand bij terugkomst een fel fluorescerende vape.

Ze ruikt naar een combinatie tussen een snoepwinkel en een tropisch eiland.

Ik vervolg mijn les, al zit het me niet lekker; die geur komt me inmiddels iets te bekend voor. De afgelopen tijd heb ik vaker studenten moeten aanspreken op vapen op plekken waar dat écht niet de bedoeling is. Vaak zonder medeweten van hun ouder(s)/verzorger(s). 

Ik laat het incident los en bedenk me dat ik het posterpapier voor een opdracht ben vergeten. Gehaast loop ik naar de creabea-ruimte, haal wat ik nodig heb en kom met een paar papercuts in mijn vingers en wat lichte irritatie terug. Ik had het mezelf gewoon makkelijker kunnen maken. Maar ja, ook als docent vergeet je soms dingen. 

Als ik weer binnenstap, is het ineens verdacht stil. Té stil. En precies op dat moment zie ik een klein wolkje witte damp opstijgen boven de tafels. Heel even lijkt het alsof Rome zich heeft verplaatst naar lokaal VA112. ‘Ben je nou aan het vapen?’ vraag ik, behoorlijk geïrriteerd. De student schrikt. Haar wangen kleuren rood en ze kijkt naar beneden. ‘Sorry, meneer, ik dacht echt dat niemand het zou merken.’ Ze zit vrij alleen, achterin het lokaal.

Ze haalt haar schouders op. ‘Soms is het alsof mijn hoofd dan even uit kan.’

Volgens de regels moet ik dit melden bij ons afdelingshoofd, met mogelijk een flinke schorsing tot gevolg. Maar op dat moment zie ik vooral iemand die het even niet meer weet. Niet brutaal, niet uitdagend, gewoon… zoekend naar identiteit. Na de les vraag ik haar om even te blijven zitten. We praten. Tijdens dat gesprek moet ik weer denken aan het conclaaf in Rome: mensen die zich bewust afsluiten van de wereld, zonder afleiding, om tot een belangrijke beslissing te komen.

In het mbo zien onze rooksignalen er anders uit, en ze ruiken naar bubblegum of watermeloen. Ze komen van onder een trui of uit een toilet. Maar ze betekenen óók iets. Ze zeggen iets over stress. Over prestatiedruk. Over volle hoofden. ‘Waarom doe je het eigenlijk?’ vraag ik haar. Ze haalt haar schouders op. ‘Soms is het alsof mijn hoofd dan even uit kan.’ Ik snap het.

Ik keur het niet goed, zeker niet. Een officiële waarschuwing is in haar dossier opgenomen en contact met ouders is gelegd, maar ik begrijp het wél. Want onze studenten zijn continu op zoek. Naar rust. Naar overzicht. Naar een beetje ruimte in een wereld die vaak te snel gaat. Naar een klein verzetje. Misschien is dat wat de nieuwe paus en de vape met elkaar gemeen hebben: rook als symbool. En het is aan ons om de onderliggende boodschap te zien.