Al generaties lang maken leerlingen aantekeningen in een schrift. In boeken komt hoogstens een streepje potlood voor, wat aan het eind van het jaar weer ijverig wordt uitgegumd. Toch kan schrijven in een werk- of leerboek leerlingen helpen de lesstof beter op te nemen. Tijd voor een cultuuromslag in het voortgezet onderwijs?
Op veel scholen gebruiken leerlingen naast hun leer- of werkboek een schrift om aantekeningen te maken en opdrachten uit te werken. Sinds 2009 zijn scholen verantwoordelijk voor de gratis levering van boeken aan leerlingen. Uit kostenoverwegingen vragen veel scholen hun leerlingen niet in de boeken te schrijven. Als alle oefeningen al zijn ingevuld, kan het boek een volgend schooljaar niet meer mee.
Logisch dus, de keuze voor een schriftje. Echter, veel educatieve uitgevers leveren juist boeken waarin leerlingen kunnen schrijven. Niet alleen werkboeken, maar ook in leerboeken waarin in de theorie met opdrachten wordt gecombineerd. Dat er ruimte wordt gegeven om te schrijven is niet voor niets. Er zijn namelijk aanwijzingen dat dit voor leerlingen beter werkt.
Schrijven geeft structuur
Schrijven in het lesboek geeft leerlingen in de eerste plaats structuur. Vaak is nu sprake van een wirwar aan schriftjes, voor ieder vak een ander. Waar het bij boeken soms al misgaat, is het risico bij schriftjes nog groter: ze worden vergeten of leerlingen nemen het verkeerde schrift mee. Aantekeningen van verschillende vakken komen dan door elkaar te staan. De ordening is zoek, terwijl structuur juist zo belangrijk is. Het zorgt voor een betere opname van informatie en daarnaast voor een betere retentie van de informatie in het geheugen.
In lesboeken is die structuur al aangebracht. De leerstof past bij elkaar, waardoor deze beter kan worden onthouden. Ook hun eigen aantekeningen kunnen leerlingen beter opnemen wanneer deze zijn gestructureerd. Voor de hand ligt dan de structuur van het boek aan te houden en alle lesstof, aantekeningen en opdrachten bij elkaar te hebben in een boek.
Meer leerrendement
Schrijven in het lesboek zorgt ook voor positieve effecten op het vlak van leerrendement. Niets ten nadele van alle mogelijkheden van digitaal, maar uit onderzoek is gebleken dat leerlingen door te schrijven met pen en papier meer onthouden. De samenwerking tussen hand en hersenen zorgt ervoor dat je informatie beter opslaat. Het gaat er dan niet alleen om dat leerlingen invuloefeningen kunnen maken in hun werkboek, maar juist ook om aantekeningen te maken: bij de lesstof je eigen extra uitleg opschrijven. De combinatie van een gestructureerde en actievere omgang met de lesstof kan een hoger leerrendement opleveren.
Zinloos markeren
Een kanttekening tot slot: schrijven in boeken is niet zaligmakend. Het is niet zo dat cijfers meteen omhoogschieten en markeren werkt helemaal niet. Uit onderzoek naar het effect van studiestrategieën blijkt dat het onderstrepen en markeren van teksten behoort tot de minst effectieve strategieën.
Mark Zweegers, portfolio-manager bij uitgeverij Malmberg: “Het blijkt dat arceren op zich niet werkt, maar dat het wel heel gebruikelijk is om te doen. Waarschijnlijk geeft het leerlingen het gevoel dat ze actief bezig zijn met de stof.” Markeren kan in sommige gevallen wel effectief zijn. Alleen wanneer leerlingen het gemarkeerde direct nog een keer doornemen onthouden ze de stof beter. Laten ze het even liggen? Dan is dat effect alweer weg. Zweegers: “Omdat het zo wijdverbreid is, zeggen wetenschappers dat je beter energie kunt steken in het nuttig maken van arceren en onderstrepen.Om effectief te arceren en onderstrepen, zal de leerling onder andere goed hoofdzaken van bijzaken moeten kunnen onderscheiden. Dat is dus wel iets voor docenten om aandacht aan te besteden.”
Nuttig of niet
Lopen we door leerlingen niet in hun boek te laten schrijven nou leerrendement mis? Schrijven in boeken is niet zaligmakend, maar draagt wel degelijk bij aan een hoger leerrendement. Ook uitgevers springen hier steeds meer op in bij de ontwikkeling van nieuwe methodes. Een voorbeeld hiervan zijn de nieuwe MAX-methodes van Malmberg. Een van de hoofdkenmerken van deze methode is dat leerlingen hun boek aan het einde van het jaar mogen houden en er dus naar hartenlust in kunnen schrijven.
Ook voor docenten heeft dit voordelen. Het excuus ‘schrift vergeten’ is dan niet langer een excuus om de hele les niks te doen. Denk je ‘mooi verhaal, maar zodra mijn leerlingen ook maar één streep in hun boek zetten heb ik de leermiddelcoördinator aan mijn broek hangen en ouders een rekening’? Ook daar is bij de MAX-methodes rekening mee gehouden: de prijs van de methodes is afgestemd op het lumpsumbudget, waardoor schrijven in het boek ook financieel haalbaar is.
Vind je het een goede ontwikkeling als leerlingen in de toekomst gewoon in hun boek kunnen schrijven? Laat een reactie achter via onderstaand reactieformulier.
