Motivatie en emoties zijn nauw met elkaar verbonden. Dat lazen we al in de vorige aflevering van deze reeks. Je zou kunnen zeggen dat emoties het motivationeel potentieel bepalen. Onder motivationeel potentieel verstaan we ons vermogen een aantal doelen na te streven. Dit potentieel kan worden geactiveerd door uitdagingen vanuit onze omgeving. Voorbeeld: Als reactie op een gevaarlijke situatie (bijvoorbeeld brand in je huis – de uitdaging) komt je verhoogde bereidheid om te vluchten of het vuur te bestrijden tot uiting in de emotie angst.
Emoties spelen dus een belangrijke rol bij motivatie. Emoties kunnen motivatie versterken. Een emotie kent een aantal fasen. In het model in de bijlage zijn de fasen van een emotie (een leerling vindt een taak moeilijk, dit roept angst op) te zien. Hierin is te zien dat de persoon die de emotie ondergaat bepaalt welke emotie voor hem/haar hoort bij een gevraagde taak. Als de persoon de taak moeilijk vindt, zal dit de emotie van angst oproepen. De eerste fase van een emotie is de inschatting (appraisal) – de erkenning dat de gebeurtenis betekenisvol is. In de tweede fase vraagt de persoon zich af of de middelen die wij ter beschikking hebben voldoende zijn om de stressor (de taak) het hoofd te kunnen bieden. De aard van de actiebereidheid is daarvan afhankelijk.
Hoe werkt dit in de klas? Wendy en Annet zitten in 2 Havo. Zij zijn op weg naar de les aardrijkskunde. Daar aangekomen bemerken zij tot hun schrik dat de docent een onverwachte opdracht voor hen in petto heeft. Deze opdracht fungeert als stressor. Nu komt de cognitieve evaluatie. Kan ik de taak aan of niet? Doel is om tot stressreductie te komen. Wendy en Annet reageren verschillend hierop (zie model van het adaptieve leerproces in de bijlage). Wendy concludeert dat zij de taak niet aankan. Zij komt tot stressreductie door zich van de taak af te wenden en met haar vriendin te gaan kletsen. Zij loopt de rode route in het model. Annet denkt dat ze de taak wel aankan. Zij beoordeelt de situatie positief en besluit aan de slag te gaan door de grijze route te lopen. Annet richt zich op vervulling van de taak.
Uit dit voorbeeld wordt duidelijk dat zowel bij Wendy als bij Annet de inschatting van hun eigen mogelijkheden de aard van hun actiebereidheid bepalen. Je beoordeelt zelf of je een taak aankunt of niet. Dit is subjectief en niet objectief. Daarbij spelen overtuigingen een belangrijke rol. In de volgende aflevering komt aan de orde hoe overtuigen tot stand komen en wat voor rol overtuigingen in het leerproces spelen.
