Kinderen zijn behoorlijk kritisch op de journalistiek, blijkt uit een rondvraag tijdens de Week van de Mediawijsheid. Meer dan een derde van de tien tot twaalfjarigen twijfelt eraan of journalisten zo eerlijk mogelijk verslag doen van wat er in de wereld gebeurt. Weten jouw leerlingen hoe nieuws wordt gemaakt?
Tijdens de week van de Mediawijsheid speelden ruim 188 duizend kinderen het spel MediaMasters waarin ze een aantal stellingen kregen voorgeschoteld over de kansen en gevaren van (digitale) media. Bijvoorbeeld: ‘journalisten doen zo eerlijk mogelijk verslag van wat er gebeurt in de wereld’. Zijn ze het daarmee eens? Lang niet allemaal: 33 procent twijfelt aan de integriteit van journalisten.
‘Iedereen kan content maken’
Onderzoeker en mediawijsheid-expert Sanne Tamboer heeft daar wel een verklaring voor. Op Human.nl legt zij uit: ‘We leven in een tijd waarin we allemaal content kunnen creëren. Daardoor is het voor jongeren onduidelijk wat het betekent om journalist te zijn. Daar moeten we meer aandacht aan besteden. Hoe wordt nieuws gemaakt? En hoe gaan journalisten te werk?’ Tamboer vindt dat deze wantrouwende groep kinderen laat zien dat er behoefte is aan meer media- en nieuwswijsheid.
Nieuws van TikTok en Snapchat leidt tot wantrouwen
Toch hebben we in Nederland in vergelijking met de rest van Europa een relatief hoog vertrouwen in het nieuws dat we tot ons nemen, meldt Trouw op basis van onderzoek door het Reuters Institute for the Study of Journalism naar het nieuwsgebruik in 46 landen.
Maar het vertrouwen is juist laag bij mensen die hun nieuws voornamelijk van social media halen. En een kwart van de jongeren tussen de 18 en 24 jaar haalt het nieuws van social media zoals TikTok en Snapchat, blijkt uit hetzelfde onderzoek.
Kort lesje journalistiek
In Nederland mag je in principe publiceren wat je wilt, als het maar niet in strijd is met de wet. Dat komt omdat persvrijheid is vastgelegd in de Grondwet. Persvrijheid valt onder vrijheid van meningsuiting. Vroeger was het voornamelijk aan journalisten om nieuws te brengen in onder andere kranten en tijdschriften. Nog steeds wordt het beroep van journalist gezien als ‘waakhond van de democratie’: journalisten controleren onder andere de gevestigde orde en brengen bijvoorbeeld maatschappelijke misstanden aan het licht. Dat komt met verantwoordelijkheden en verplichtingen.
‘In de open samenleving komt de journalist het recht op vrije nieuwsgaring toe, én de verantwoordelijkheid het nieuws waarheidsgetrouw, onafhankelijk, fair en met open vizier te brengen’, schrijft de Nederlandse Vereniging van Journalisten. Om die verantwoordelijkheid ethisch vorm te geven, zijn er meerdere journalistieke codes opgesteld. Daarnaast hebben veel media hun eigen beroepsnormen schriftelijk vastgelegd.
Het belang van nieuwswijsheid
‘Ook interesse in het nieuws speelt mee als het om vertrouwen in de journalistiek gaat’, zegt Edmund Lauf, onderzoeker bij het Commissariaat voor de Media, tegen Trouw. Mensen die veel interesse hebben in het nieuws hebben er een hoger vertrouwen in, en dat zijn eerder ouderen dan jongeren, aldus de onderzoeker. Hij pleit dan ook voor het bevorderen van ‘nieuwswijsheid’ onder jongeren. ‘Ook zij moeten zien hoe belangrijk journalistiek voor de democratie is.’
Volgens Tamboer is het belangrijk dat de journalistiek zichzelf goed en duidelijk neerzet, laat zij weten aan Human.nl. ‘Nu we weten dat mensen twijfelen aan de eerlijkheid van journalisten, is het goed als de journalistiek meer transparant is over het proces. (…) Zo ontstaat er meer begrip en kunnen jongeren hopelijk beter inschatten wat zij zelf hebben aan de journalistiek.’
Tips voor meer nieuwswijsheid in de klas
Hebben jouw leerlingen vertrouwen in de journalistiek? Waarom wel of niet? Om een onderbouwde mening te vormen, is het belangrijk dat leerlingen weten wat journalistiek is en welke rol het speelt in de samenleving.
‘Journalist in de klas’
Heb je Journalist in de klas 2024 gemist? Volgend jaar organiseert Nieuws in de klas wederom een Journalist in de klas in april. Houd de website van Nieuws in de klas in de gaten.
Altijd al willen weten hoe journalisten te werk gaan? Ze zelf willen vragen hoe hun werk eruitziet? Welke afwegingen ze maken, en wat ze wel of geen nieuws vinden? In de week van 15 april 2024 gaan journalisten het land in om op scholen te vertellen over hun vak. Daarnaast kunnen scholen zich aanmelden voor een rondleiding op een echte redactie. Journalisten van onder andere De Telegraaf, NRC, Algemeen Dagblad, Trouw, RTL Nieuws, NU.nl, Tubantia, Leeuwarder Courant, NOS, Zembla en vele andere nieuwstitels doen mee aan dit initiatief van Nieuws in de klas. In speciaal voorbereide workshops vertellen ze over de waarde van journalistiek, journalistieke dilemma’s en beantwoorden ze de vraag: wat is nieuws nu eigenlijk?
Lessuggestie Nieuws in de klas
Download de lessuggesties van Nieuws in de klas voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs via Nieuwsindeklas.nl.
Kom er bijvoorbeeld achter wat een correspondent doet of hoe een journalist omgaat met belangrijke beslissingen in de politiek, zoals het mobieltjesverbod op school.
