Dit is een bijdrage van Femke Schellings
Wie ben je? Wat wil je? Het zijn vragen die we onszelf vaak stellen, ook je leerlingen. Toch blijken de antwoorden vaak lastig. Help je leerlingen daarom op school te ontdekken wat hun sterke punten zijn, waar ze gelukkig van worden en welke keuzes hierbij horen. Tijdens mijn stage op het Maaslandcollege heb ik mij beziggehouden met een persoonlijk leiderschap-module voor de leerlingen van vwo-bovenbouw en hun mentoren. Hierin speelde positieve psychologie en positief onderwijs een grote rol.
Wat is positieve psychologie?
Positieve psychologie is een wetenschappelijke aanpak binnen de psychologie. Binnen deze stroming wordt gekeken naar het goede in het leven en hoe dit opgebouwd kan worden in plaats van hoe het slechte hersteld kan worden (Park & Peterson, 2008). In 2000 werd het fundamentele artikel van deze toen nog nieuwe stroming gepubliceerd door de Amerikaanse psychologen Martin Seligman en Mihaly Csikszentmihalyi. Positieve psychologie focust zich op de volgende drie punten:
- positieve ervaringen, bijvoorbeeld geluk
- positieve eigenschappen, bijvoorbeeld veerkracht
- positieve instellingen/positieve instituten, waarbij de principes van positieve psychologie worden toegepast binnen een hele organisatie
Wat positieve psychologie een nieuwe stroming maakt, is dat er in de wetenschap tot nu toe niet veel aandacht is geweest voor positieve emoties en het opbouwen van positieve ervaringen en eigenschappen. Deze stroming gelooft daarom dat er onbenutte kansen liggen in het stimuleren van positieve emoties en ervaringen omdat dit kan bijdragen aan mentaal welzijn, boven op het voorkomen van eventuele mentale problemen.
Positief onderwijs
Positief onderwijs is een voorbeeld van zo’n ‘positieve organisatie’. Positief onderwijs voegt geluk en welzijn toe aan de traditionele onderwijsdoelen. Martin Seligman, een van de grondleggers van positieve psychologie, heeft dit toegepast in het onderwijs als een manier om depressie bij jongeren te verminderen en geluk en welzijn te vergroten. Daarbij is er groeiend bewijs dat positief onderwijs het welzijn en de schoolprestaties van de leerlingen kan vergroten (Waters, 2011).
Hoe krijgt positief onderwijs vorm?
Er zijn verschillende manieren waarop positief onderwijs geïmplementeerd wordt. In de literatuur is er een duidelijk onderscheid tussen een schoolbrede aanpak en interventies.
Positief onderwijs interventies
Op scholen worden vaker interventies gedaan voor de mentale gezondheid van de leerlingen. Positief onderwijs interventies gaan verder dan het voorkomen van mentale problemen en zijn gericht op het verbeteren van het welzijn. Een aantal thema’s die vaker terugkomen zijn; kernkwaliteiten, weerbaarheid, dankbaarheid en positieve emoties. In interventies wordt dus vaak gekeken naar positieve ervaringen en eigenschappen. Interventies rondom kernkwaliteiten worden vaak geïmplementeerd. Bij kernkwaliteiten is het belangrijk dat leerlingen oefenen met het identificeren, waarderen en inzetten van hun kernkwaliteiten. Hiermee wordt ook het welzijn van individuen en groepen verbeterd (Lavy, 2020).
Schoolbrede aanpak
Ondanks de bewezen effectiviteit van deze interventies, komt er in de wetenschappelijke literatuur steeds meer aandacht voor systematische implementatie van de ideeën uit positieve psychologie in het onderwijs, om echt over positief onderwijs te kunnen spreken. Dit omdat een schoolbrede aanpak leidt tot een breder bereik van positieve uitkomsten en grotere duurzaamheid (Waters, 2011). Een goed voorbeeld van deze aanpak is de Geelong Grammar School (GGS) in Australië. Op deze scholen worden alle werknemers en studenten getraind in positieve psychologie en positief onderwijs (Norrish & Seligman, 2005). Naast dat in alle lessen positief onderwijs wordt toegepast, leren de leerlingen ook over positieve psychologie zelf (Norrish & Seligman, 2005). Uit onderzoek blijkt dat een schoolbrede aanpak zorgt voor een optimale kans om een positieve verandering te bewerkstelligen. Het bewijs toont aan dat deze aanpak effectief is om de mentale gezondheid en het welzijn van leerlingen te vergroten (Hoare et al., 2017).
Zo pas je positieve psychologie toe in de les
Het implementeren van positieve psychologie in het onderwijs lijkt op deze manier misschien vrij ingewikkeld, maar ook met wat dagelijkse aandacht voor positieve psychologie kun je al veel doen. Een bekende oefening is de dagelijkste kernkwaliteiten-bewust-zijn oefening. Deze gaat als volgt:
Zet op willekeurige momenten iedere dag een wekker in de klas. Op het moment dat het alarm afgaat, kunnen de leerlingen de volgende dingen opschrijven:
- Beschrijf het moment. Noem de dag en tijd en geef een korte beschrijving van wat je op dat moment aan het doen was. Het is hierbij een must dat je schrijft over wat jij aan het doen bent.
- Welke emoties heb je hierbij ervaren? Jouw uitdaging; probeer zo specifiek mogelijk te zijn.
- Op een schaal van 1 tot 10: hoe fijn of leuk vind je deze activiteit?
- Welke kernkwaliteiten heb je ingezet tijdens deze activiteit?
Bijvoorbeeld: Maandag 11:00 – ik was mijn presentatie aan het voorbereiden die ik eind deze week moet geven in de klas over mijn boek voor Nederlands. Ik voelde me gespannen omdat ik presenteren lastig vind. De activiteit geef ik een 5 op een schaal van 10. Mijn sterke punten die ik heb ingezet zijn mijn enthousiasme, voor lezen in dit geval en mijn gedrevenheid omdat ondanks dat ik het spannend vind ik wel beter wil worden in presenteren en goed voorbereid wil zijn.
Zie jij positief onderwijs wel zitten? Hoe zou jij dit aanpakken? Laat het ons weten!
