Iedere keer als het onderwijs in het nieuws is, als de adviesgesprekken in groep 8 plaatsvinden of als je iemand erover aanspreekt op straat, komen de termen terug: je bent hoog- of laagopgeleid. Deze kwalificaties kunnen voor leerlingen kwetsend en zelfs schadelijk zijn. Het is goed om ons af te vragen of deze benamingen anno 2021 wat betreft definitie en inhoud nog wel kloppen. En als ze niet meer kloppen, welke benamingen voor de verschillende niveaus kies je dan?
Zet de leerlingen bij elkaar
Innovatiestrateeg Marianne Zwagerman haalde de media door tijdens de Leadership Experience in 2018 fel te reageren op een vraag uit het publiek, waarbij de term ‘lager geschoold personeel’ werd aangehaald. ‘Deze leerlingen krijgen hun leven lang te horen dat ze “laag” zijn. Het gaat over vakmensen die dingen kunnen, die een ander nooit zal kunnen’, zei Zwagerman. In een artikel van Intermediair gaf ze bovendien aan: ‘Zelfs de gebouwen voor vmbo en havo/vwo in een school zijn apart. Zet die leerlingen bij elkaar, want ze kunnen heel veel van elkaar leren.’
Praktisch of theoretisch opgeleid?
Ook de wethouders van met name de grote gemeentes worstelen al een tijd met de juiste termen voor de verschillende onderwijsniveaus. Ze willen graag af van de term ‘laagopgeleid’, maar het is nog zoeken naar een alternatief. In veel gevallen kiezen de gemeentes voor ‘praktisch of theoretisch opgeleid’. Toch voldoen deze termen niet, omdat een huisarts bijvoorbeeld ook een praktisch beroep heeft, maar ook heel veel theorie heeft geleerd.
Ouders gaan voor een ‘hoger’ advies
Dat de term ‘laagopgeleid’ een negatieve invloed heeft op leerlingen, is bekend. Maar het is niet altijd de maatschappij die dit veroorzaakt. Bij een groot aantal adviesgesprekken, aan het eind van de basisschool, zijn het de ouders die alles in de strijd gooien. Zij willen aan de leerkracht een ‘hoger’ advies ontfutselen, dat eigenlijk niet bij de leerling past. En zij schromen niet om hun kind een extra IQ-test te laten doen of op eigen houtje met een havo of vwo in gesprek te gaan. Terwijl 89 procent van de brugklasdocenten in een representatief onderzoek aangaf kinderen in de klas te hebben, die te hoog waren geplaatst. Naar schatting was zo’n 7 procent van de leerlingen in de klas te hoog ingeschat.
Alles is nog mogelijk
Basisonderwijzer Sjoerd van den Berg voert jaarlijks adviesgesprekken met leerlingen en hun ouders. Hij gebruikt daarbij vaak twee voorbeelden van oud-leerlingen. De een kreeg een mavo-advies, ging naar de havo en maakte twee rechtenstudies af. De ander startte op het vwo, wisselde van opleiding en werd schilder. En allebei hebben een baan waarmee ze gelukkig zijn. ‘Met andere woorden: alles is nog mogelijk als je op de middelbare school zit.’
Welke term dan wel?
De vraag, waarover veel onderwijsspecialisten zich nu buigen, is: welke termen zijn dan wel geschikt? Moeten we er wel een etiket op plakken? Een lastige discussie, waar nog geen antwoord op is gevonden dat iedereen tevredenstelt.
Als jij nieuwe termen zou mogen bedenken, welke zouden dat dan zijn? Of welke termen en woordkeuzes gebruik je zelf? Laat het ons weten via onderstaand reactieformulier.
Mijn droom: Ik zou alle kinderen t/m 15 jaar een verlengde basisschool aanbieden, dus een groep 9, 10 en 11. Deze basisscholen staan in wijken met
multiculturele bewoners, dus ook alle scholen in Nederland zijn multicultureel. Leerlingen zitten voor veel vakken in stamgroepen, voor talen wiskunde/rekenen,lezen maar ook techniek in niveaugroepen. Aan het einde van groep 11 neem je alle leerlingen een Birkman test af waarbij duidelijk wordt in welke beroepsrichtingen iemand het beste past. Afhankelijk van je eindniveau basisschool stroom je in en afhankelijk van je nieuwe ontwikkeling stroom je uit of door. Daarna krijg je een tegoed om je ook daarna nog te blijven scholen en ontwikkelen. Dit alles zonder termen als hoog en laag, praktisch en theoretisch. Gewoon, passend bij ieder individu
Waarom zou je in termen, hokjes, benamingen willen blijven werken?
Welke meerwaarde hebben deze termen?
Wie heeft ze nodig?
Probeer het eens zonder die termen (niveaus), benoem gewoon de opleiding, de opleiding, het werk…..kijk eens of dat lukt.
Laten we eens verder kijken dan onze Nederlands neus.. Waar speelt dat probleem niet? In welk land wordt dat goed/beter aangepakt? Welke mogelijkheden heeft Nederland om de vroege selectie en schoolkeuze uit te stellen, zodat leerlingen meer tijd hebben om hun talent en passie te ontdekken? In hoeverre zijn de genoemde voorbeelden het gevolg van een (te) vroege keuze op basis van cognitief presteren van jonge kinderen? Laat die kids eerst eens ontdekken waar ze gelukkig van worden en goed in zijn: op de kleuterschool mogen ze ook alles uitproberen 🙂 . En inderdaad voor iedereen ontwikkelperspectief bieden, een leven lang.
Op de school van mijn kleinkinderen worden leesniveaus met op het eerste gezicht neutrale termen aangeduid als ‘zon’ en ‘maan’. dat leek mij een geweldige verbetering totdat ik een kind hoorde zeggen:” Marietje mag al Zon zijn en ik kan beter lezen dan zij!” Zolang er prestatiedruk is -en daar is onze hele maatschappij van doordrongen- zullen kinderen haarfijn aanvoelen wat zwak, gemiddeld of goed is, welke term je daar ook voor inzet. De vraag ligt veel fundamenteler; Waarom hechten ouders bijvoorbeeld zo aan het hoogst mogelijke eindniveau voor hun kinderen? Omdat ze ‘succes’ (lees: goed betaalde baan) gelijkstellen aan geluk misschien??