Kinderen die te veel (negatieve) druk ervaren in een groep, zitten niet goed in hun vel. Zij kunnen bijvoorbeeld spanningsbuikpijn krijgen en het plezier om naar school te gaan verliezen. Hoe ondersteun je een kind dat gebukt gaat onder groepsdruk?
Elk kind maakt deel uit van groepen: van familie, de klas, de sportclub of vrienden. Een groep vormen is een dynamisch proces. Kinderen voelen zich veilig als de groepsleden hen accepteren: de groep biedt bescherming. Maar ze kunnen ook negatieve gevoelens beleven. Vaak passen kinderen zich dan (on)bewust aan het groepsgedrag aan, waardoor zij druk kunnen ervaren.
Verdiep je in de groep
Observeer het gedrag van de kinderen uit jouw groep op het speelplein. Maak een sociogram en krijg zo zicht op de onderlinge relaties. Met wie gaan de kinderen om? Welk effect heeft dat op elk kind? Bespreek regelmatig hoe de sfeer in de groep is en blijf alert op groepsdruk.
Een kind ondersteunen
- Bespreek situaties in de groep als uit jouw observaties blijkt dat kinderen last hebben van groepsdruk. Leg de nadruk op de kwetsende gevolgen voor het kind dat niet wordt geaccepteerd. Creëer een ‘wij-gevoel’ in de klas, zodat alle kinderen zich veilig voelen. Accepteer het niet als kinderen elkaar buitensluiten.
- Verhoog het zelfvertrouwen van een kind dat onder druk staat, zodat het zich minder afhankelijk voelt van het meedoen met andere kinderen en rages. Benoem de kwaliteiten van dit kind.
- Ga in gesprek en stimuleer het kind eigen keuzes te maken. Daag het kind uit om een eigen mening te vormen: staat het kind zelf achter bepaald gedrag? Bespreek dan de voor- en nadelen van dat gedrag. Kinderen weten vaak intuïtief wel dat bepaald gedrag niet helpt of sociaal is, maar zorg ervoor dat ze dat ook bewust inzien en ernaar handelen.
- Bespreek klassikaal stel-je-voor-dat-situaties. Bedenk met de kinderen (groeps)situaties waarin ze moeilijk nee kunnen zeggen. Neem alternatieven door voor hoe je wel nee kunt zeggen en speel die situaties na in de klas. Bespreek het gedrag en de onderliggende gevoelens. Hierdoor krijgen kinderen meer begrip voor elkaar. Ze beseffen dat druk negatieve gevoelens en vreemd gedrag kan veroorzaken bij een klasgenoot.
Achtergrond
Er bestaan verschillende soorten groepsdruk. Door de opkomst van sociale media is er naast fysieke groepsdruk ook sprake van groepsdruk via digitale kanalen.
Onbewuste aanpassing
In deze situatie oefent de groep geen druk uit op de ander. Kinderen passen zich aan, omdat ze graag bij de groep willen horen. Als een kind na een verhuizing op een nieuwe school komt, zal het zich bijvoorbeeld onbewust aanpassen aan de groep om zo contact te leggen met de nieuwe klasgenoten.
Impliciete groepsdruk
Het kind kijkt hoe anderen binnen de groep zich gedragen en gaat zich ook zo gedragen. Binnen de groep is er geen duidelijk uitgesproken code, maar het is wel duidelijk wat positief gedrag binnen de groep is. Als groepslid gedraagt een kind zich naar de normen van de groep, ook als deze normen expliciet worden besproken.
Voorbeeld: een groep kinderen staat bij de uitgang van een supermarkt om plakplaatjes te bemachtigen. De kinderen plakken de plaatjes op hun armen. Alle kinderen doen eraan mee, om niet buiten de groep te vallen.
Expliciete groepsdruk
Bij expliciete groepsdruk is het duidelijk wat de verwachtingen binnen de groep zijn. Als een kind zich niet aan de groepsverwachtingen houdt, kan dat vervelende gevolgen hebben. Kinderen negeren elkaar, doen elkaar fysiek pijn of verwijderen iemand uit de groepsapp.
