Home » Dieper tekstbegrip met de silent book-aanpak

Dieper tekstbegrip met de silent book-aanpak

Leerkracht zit in de klas met haar leerlingen op de basisschool en leest een prentenboek voor hen volgens de silent book-aanpak.

Op steeds meer scholen in Nederland wordt de silent book-aanpak ingezet: een zeer effectieve werkvorm die leidt tot dieper tekstbegrip. Oók bij kinderen met een minder grote woordenschat in het Nederlands. Tjalling Brouwer, senior onderwijsadviseur/taalspecialist, conceptauteur van de taalmethode Staal en bedenker van deze aanpak, vertelt. Deel I van een tweeluik: Wat is de silent book-aanpak?

Portret Tjalling Brouwer

Tjalling Brouwer is taalspecialist bij Xperto Onderwijs en conceptauteur van Staal taal.

Wat is de essentie van de silent book-aanpak?

Je zet deze aanpak in bij het begrijpend luisteren en kijken naar rijke prentenboeken. Je laat de kinderen eerst naar de prenten van het boek kijken en daarover nadenken. Daarbij zijn alle kinderen én de leerkracht stil. Zo kan elk kind zijn eigen idee vormen over de inhoud van het boek. Dat doen kinderen automatisch in hun ‘moerstaal’, de primaire taal waarin ze spreken, dromen, ruzie maken en tellen. 
Direct nadat je het boek stil hebt aangeboden, laat je de prenten nog een keer één voor één zien en de kinderen voorspellen waar de prenten over gaan. Vraag vooral niet wat de kinderen op de prent zien, want dan gaan ze slechts opnoemen. Je stelt vragen die aanzetten tot nadenken en redeneren, bijvoorbeeld: ‘Wat zou hier aan de hand zijn?’

Nadat jullie alle prenten opnieuw hebben bekeken en de kinderen met elkaar hebben nagedacht over het boek, vat je met de kinderen samen waarover ze denken dat het boek gaat. Het stil aanbieden van het boek én het nadenken over de inhoud bij het opnieuw bekijken van de prenten vormen samen sessie 1 van de silent book-aanpak. 

In sessie 2 laat je de prenten opnieuw kort zien en kom je terug op de voorspeling die de kinderen hebben gedaan. Vervolgens lees je de tekst zonder onderbrekingen voor, terwijl de kinderen naar de prenten kijken. Je vergelijkt samen met de kinderen de tekst die de schrijver bedacht heeft met de voorspelling die de kinderen hebben gedaan: wat was hetzelfde, wat was anders?  

Diep tekstbegrip ontstaat door herhaald te luisteren en te kijken naar hetzelfde boek. Het is dan ook belangrijk om rijke prentenboeken meerdere keren aan te bieden. Ik zeg weleens dat je als leerkracht kinderen moet verleiden tot herhaald luisteren en kijken. In de vervolgsessies geef je de kinderen steeds een andere denkvraag of opdracht mee die een beroep doen op de hogere denkvaardigheden, oftewel de higher order thinking skills, de HOTS. Zo kun je met gemak vier tot vijf sessies met de kinderen bezig zijn met zo’n rijk prentenboek. Door de inzet van de silent book-aanpak leg je voor iedereen een goede basis voor het dieper nadenken over de inhoud daarvan.

Je hebt deze aanpak ook ingezet in scholen met veel anderstalige leerlingen. 

Klopt, door cursussen, inspiratiebijeenkomsten en scholingstrajecten ‘onderwijs in tekstbegrip’ heb ik deze aanpak inmiddels op veel scholen geïntroduceerd. Ook in scholen met een hoog percentage anderstalige leerlingen. Vooralleerkrachten op scholen in de zogenaamde achterstandswijken kwamen tot de conclusie dat de kinderen op hun school veel rijkere teksten konden begrijpen dan zij ooit voor mogelijk hadden gehouden.

Wat is de kracht van deze aanpak?

Je begint niet bij wat kinderen niet kunnen of moeilijk vinden, maar juist bij wat ze wél kunnen: kijken en nadenken over wat ze zien. Begrijpend kijken dus. Ook als kinderen de woorden in het Nederlands niet direct tot hun beschikking hebben, kunnen ze prima nadenken over prenten in een boek. Doordat je de kinderen de tijd en ruimte geeft om in stilte na te denken, zonder dit denkproces te verstoren met gesproken (Nederlandse) taal, maak je de startpositie voor iedereen gelijk. Iedereen kan nadenken in de voor hem of haar beste taal. 

Ik zeg het ook weleens anders: Soms komt gesproken taal te vroeg. Stel je maar eens voor dat jijzelf in een klas zit in een land waarvan je de taal niet of niet zo goed spreekt en de leerkracht begint voor te lezen uit een prentenboek, zonder dat je de tijd hebt gekregen om de prenten eerst zelf te bekijken en hierover na te denken. De taal van de leerkracht zit dan eerder in de weg dan dat die helpt.

Uit onderzoeken naar meertaligheid weten we dat het gebruik van de thuistaal kan helpen bij het verwerven van de doeltaal, in dit geval dus het Nederlands. We weten dat het gebruik van de primaire taal van kinderen in het onderwijs de taalontwikkeling in het Nederlands kan ondersteunen. Bij de silent book-aanpak laten we kinderen nadenken in hun eigen taal. Ze kunnen daarbij gebruik maken van de concepten die kinderen al ontwikkeld hebben in hun eigen taal. In termen van de woordenschatdidactiek hoeven de kinderen dan deze concepten alleen maar te herlabelen. Dat is soms lastig genoeg, maar het is nog veel lastiger voor kinderen als ze de concepten die ze al ontwikkeld hebben, niet kunnen gebruiken. 

In deel 2 lees je o.a. over de silent book-aanpak in relatie tot de nieuwe kerndoelen.

Laatste onderwijsnieuws

Omslagen boekentips Nederlands juni

Boekentips Nederlands: Online

In een wereld waarin jongeren bijna voortdurend online zijn, speelt ook hun leesvoorkeur zich steeds vaker af in die digitale sfeer.

Bekijk

Onbeperkt toegang
met je OvM account

Met het OvM account krijg je als onderwijsprofessional toegang tot meer artikelen en regel je welke informatie je wilt ontvangen. Bijvoorbeeld de nieuwsbrief of Juf & Meester.