Een woord zonder letters is kinderwoord van het jaar 2025 geworden: 67! In de finale van de verkiezing, die het Jeugdjournaal voor de tweede keer organiseerde, werd ‘cooked’ glansrijk verslagen met 73% van de stemmen. Wat zegt deze overwinning over de ontwikkeling van taal in het algemeen en jongerentaal in het bijzonder?
Yusu slay, bro!
Ruim 20.000 kinderen stuurden in de eerste week van december hun favoriete woord in, daarvan gingen deze acht woorden door naar de volgende ronde. Als leerkracht heb je ze in de klas vast weleens gehoord, maar voor de zekerheid zetten we er de betekenis bij.
- 67 – Niet alleen zonder letters, maar ook zonder betekenis. Of zit er toch meer achter? De mannen van tv-programma Even tot Hier leggen in één minuut uit hoe het zit.
- Bro – Vriend
- Yusu – Echt
- Clock it – Klasse, goed bezig
- Cooked – In de problemen, slecht
- Slay – Geweldig
- Wat de helly – de vriendelijke versie van ‘What the hell’
- Ai – hey, ja, ok
Op de website van het Jeugdjournaal staat een video met meer uitleg en voorbeeldzinnen.
Met deze winst is 67 de opvolger van bruh (uitroep van teleurstelling of verbazing), dat de verkiezing in 2024 won. Andere genomineerden van dat jaar waren sigma (geweldig), rizzler (iemand die goed in versieren is) en skibidi.
Sociaal bindmiddel
Skibidi is een voorbeeld van een populair jongerenwoord zonder duidelijke betekenis. Afhankelijk van de context kan het namelijk heel cool, heel stom of helemaal niks betekenen. Het massale gebruik onder jongeren is te danken aan een simpel filmpje met een hoofd dat uit een toiletpot komt en ‘skibidi’ zingt. Een jaar na het begin van deze hype stond het woord al in de Cambridge Dictionary. Zo snel kan het gaan dus!
67 lijkt dit patroon te volgen. Ook hier begon de hysterie met een filmpje: een jongetje dat tijdens een basketbalwedstrijd ‘six-sèèèven’ roept en een ‘ongeveer-gebaar’ met twee handen maakt. Het leidde tot wereldwijde nabootsing onder jongeren en massale vraagtekens bij de rest van de wereld: waarom doen ze dat nou? Het betekent toch niks?
Dat contrast is typisch voor veel tienertaal: zij die het snappen, voelen zich met elkaar verbonden. Zij die het niet snappen of een woord verkeerd uitspreken of gebruiken, horen er niet bij. Taal is en blijft dus een sociaal bindmiddel voor elke nieuwe generatie. Met nieuwe woorden als enige echte verschil.
De invloed van straattaal en media
Waar komen die nieuwe woorden van Gen Z (geboren tussen 1997 en 2012) en Gen Alpha (tussen 2013 en 2024) dan vandaan? Woorden als 67, skibidi, clock it en wat de helly komen overduidelijk uit video’s en memes die via sociale media gedeeld worden.
Bruh, bro, yusu en ai zijn voorbeelden van straattaal, een term die taalkundige René Appel in de jaren 90 heeft bedacht. Straattaal is het taalgebruik van jongeren in grote meertalige steden die Nederlandse woorden en uitdrukkingen vervormen of vervangen door materiaal uit andere talen zoals bijvoorbeeld het Sranan (Surinaamse taal), Marokkaans (Arabisch en/of Berber) en/of (Amerikaans-) Engels.
Media en straattaal beïnvloeden het taalgebruik van jongeren al tientallen jaren. Zo zijn cool, blits en kicken de hippe woorden van de jaren ‘80. En gebruikten we ‘vet’ of ‘da bomb’ als we in de nineties iets geweldig vonden. Veel van deze ‘oudere jongeren’ zijn de ouders of docenten van de jongeren van nu. En velen van jullie gebruiken heel trouw nog steeds jullie eigen jongerentaal.
Taalverloedering of juist creatief?
Naast 26 letters beschikken jongeren over een aanvullende set tekens in hun alfabet: emoji’s. Maar wat als zij die steeds vaker gebruiken in plaats van woorden: gaat hun schrijfvaardigheid dan achteruit? Communiceren we over dertig jaar alleen nog maar in emoji’s, memes en spraakmemo’s? Taal- en communicatiewetenschapper Lieke Verheijen en taalkundige Marc van Oostendorp stellen ons gerust. ‘Communiceren op sociale media heeft juist voordelen voor de schrijfvaardigheid: door de “funfactor” hebben jongeren meer motivatie om te schrijven.’ Ook de spellingsafwijkingen in hun snelle, korte berichtjes zijn niet per definitie verkeerd. Verheijen: ‘Binnen de context van sociale media hebben ze functies, bijvoorbeeld beknoptheid. Wat bovendien interessant is, is dat de meeste afwijkingen (onbewust) aan een talig patroon voldoen.’
In haar proefschrift uit 2019 concludeerde Lieke Verheijen al dat sociale media niet tot taalverloedering onder jongeren leiden. Haar onderzoek bevestigt dat het online taalgebruik van jongeren informeler, expressiever, beknopter en speelser is dan van oudere generaties. Tegelijkertijd ontdekte ze dat actief WhatsApp-gebruik een directe positieve invloed op spelling in schoolteksten heeft. ‘Vooral bij tieners leidt het tot minder spelfouten. En jongeren die sociale media op een actieve en talig-creatieve manier gebruiken, schrijven juist schoolteksten van hogere kwaliteit.’
Blijven spelen met taal
Jongerentaal verandert sneller dan ooit, maar haar kern blijft hetzelfde: jongeren spelen met taal, ze bouwen ermee aan hun identiteit en versterken hun onderlinge band. Door hun taal serieus te nemen, openen we de deur naar rijkere gesprekken over cultuur, media en communicatie.
