In het schooljaar 2025-2026 gaat de Inspectie van het Onderwijs opnieuw grootschalige peilingsonderzoeken uitvoeren, ditmaal voor leesvaardigheid en Engels in het (speciaal) basisonderwijs. De resultaten worden eind 2027 verwacht: een belangrijk moment voor scholen, besturen en beleidsmakers.
Peilingsonderzoeken zijn geen toetsen voor leerlingen, maar een landelijk en representatief ijkpunt. Ze geven inzicht in wat leerlingen kennen en kunnen en welk onderwijsproces daaraan ten grondslag ligt. Met peilingsonderzoeken brengt de Onderwijsinspectie in beeld hoe goed onze leerlingen voorbereid zijn op vervolgonderwijs en op de maatschappij, onafhankelijk van eindtoetsen die soms niet onderling vergelijkbaar zijn. Door peilingsonderzoeken te herhalen ontstaat een structureel beeld van kennis en vaardigheden van leerlingen.
Hoe wordt er gepeild?
Deelnemende groep 8-leerlingen maken toetsen en vullen vragenlijsten in. Soms nemen inspecteurs ook lesobservaties en interviews af.
- Leesvaardigheid: In groep 8 maken leerlingen toetsen op niveau 1F en 2F, met zakelijke en fictieve teksten. Er wordt gemeten op begrijpend lezen, interpreteren, evalueren en samenvatten. Aan de hand van vragenlijsten die leerlingen, leerkrachten en schoolleiders invullen, wordt het onderwijsproces in kaart gebracht. Rapportages van eerdere metingen bieden vergelijkingsmogelijkheden.
- Engels: Toetsen meten lees-, luister- en gespreksvaardigheid en woordenschat bij leerlingen in groep 8. Er worden bestaande opgaven gebruikt, zodat de resultaten met voorgaande onderzoeken (zoals in 2017-2018) kunnen worden vergeleken. Daarnaast worden er vragenlijsten, lesobservaties en interviews afgenomen om te zien hoe het onderwijs in de praktijk verloopt.
De volledige planning is terug te vinden op de site van de Inspectie: onder peilingsonderzoeken 2025-2026 staan leesvaardigheid en Engels voor dit schooljaar gepland. De resultaten verwacht de Inspectie eind 2027 te publiceren.
Wat verwachten we?
De Inspectie peilt omdat er nu geen actueel, representatief referentiekader is voor leesvaardigheid aan het eind van groep 8. Eerdere peilingen voor het basisonderwijs zijn uit 2020-2021 voor lezen en 2017-2018 voor Engels. Zonder vergelijkbare data ontbreekt een landelijk beeld. Deze peiling geeft de mogelijkheid om trends te volgen (Is er verbetering, stagnatie of achteruitgang?) en in beeld te brengen welke leraar- en schoolpraktijken betere uitkomsten opleveren. Dat maakt monitoren en bijsturen mogelijk.
Wat kwam er uit de vorige peilingen?
Leesvaardigheid (schooljaar 2020-2021)
In het regulier basisonderwijs bereikte 88 procent van de leerlingen niveau 1F en 50 procent niveau 2F. Het streefniveau voor 1F is gehaald, voor 2F niet. Het beeld in het speciaal (basis)onderwijs was zorgwekkender: slechts 39 procent van de leerlingen bereikte 1F en slechts 7 procent 2F. In 2021 was de leesvaardigheid van leerlingen in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs licht gedaald ten opzichte van 2011-2012. Meisjes scoren doorgaans beter dan jongens. Intrinsieke leesmotivatie, thuis boeken lezen en aantrekkelijke lessen hangen samen met betere resultaten.
Engels (schooljaar 2017-2018)
De gemiddelden van de leerlingen lagen rond A1-niveau (gesprek) en A2-niveau (lezen en luisteren). Bij het onderdeel woordenschat herkenden leerlingen gemiddeld 66 procent van de aangeboden woorden. Er was een lichte daling in lees- en luistervaardigheid en de spreekvaardigheid en woordenschat was vergelijkbaar met 2012. Er was wel een grote variatie tussen scholen. Veel leerkrachten gaven aan ontevreden te zijn over hun (pabo-)opleiding. Wel nam het aandeel verplichte modules Engels in de pabo toe van 13 naar 78 procent.
Wat betekent dit voor nu?
Dit schooljaar krijgen scholen dus nieuwe, actuele en betrouwbare gegevens over hoe hun leerlingen presteren in lezen en Engels én hoe het onderwijs daarvoor ingericht is. De resultaten zijn een goed uitgangspunt om het onderwijsaanbod te verbeteren en professionalisering te stimuleren. Voor besturen en beleidsmakers is dit een kans om zwakke plekken lokaal én nationaal zichtbaar te maken en gericht te investeren. Voor leerkrachten en vaksecties biedt het een kans om naar zichzelf te kijken: waar doen we het goed? En wat kunnen we verbeteren?
