Een aantal mensen heeft een belangrijke invloed gehad op het Nederlandse onderwijsstelsel. Zonder hen had het er in de klas van nu er heel anders uitgezien. Een van hen is: Samuel van Houten. Hij is vooral bekend van Het kinderwetje van Van Houten.
In 1874 diende Van Houten zijn ‘wet houdende maatregelen tot het tegengaan van overmatigen arbeid en verwaarloozing van kinderen’ in. In dit wetsvoorstel stond dat het verboden was om kinderen onder de twaalf te laten werken en gemeenteraden kregen de bevoegdheid om lokaal leerplicht in te stellen voor kinderen tussen de acht en twaalf jaar.
Na zes dagen van debat en aanpassingen aan het wetsvoorstel stemde de Tweede Kamer in. De leerplicht was uit het wetsvoorstel verdwenen en alleen fabriekswerk werd voor kinderen verboden. Zij mochten wel werken in huizen en in de landbouw.
Deze wet is bekend geworden als Het Kinderwetje van Van Houten. In de jaren na de invoering van de wet liepen de klaslokalen langzaam vol. Helemaal toen in 1901 de Leerplichtwet werd ingevoerd en er definitief een eind kwam aan kinderarbeid.
Slimme jongen
Samuel van Houten werd in 1837 geboren. Hij kwam uit een Groningse koopmansfamilie. Samuel was een slimme jongen. Als eerste in zijn familie mocht hij studeren. Nadat hij in de rechten was afgestudeerd, promoveerde hij zelfs. Hij ging aan het werk als advocaat en gaf les in Staathuishoudkunde. Zijn politieke carrière begon hij als gemeenteraadslid en hij werd later wethouder in Groningen.
Pech én geluk in de liefde
In 1861 trouwde Van Houten met Elisabeth van Konijnenburg. Samen kregen zij zeven kinderen. Elisabeth overleed echter in 1872 op 32-jarige leeftijd na een kort ziekbed. Van Houten was kapot van verdriet. Toch duurde het niet lang voordat hij opnieuw geluk vond in de liefde. Van Houten werd verliefd op de veertien jaar jongere Hermine Leendertz. Hermine had Elisabeth tijdens haar ziekbed verzorgd, maar na haar overlijden sloeg de vonk over. Samen kregen zij nog drie kinderen.
Politicus met een sociaal hart
In 1869 werd Van Houten Tweede Kamerlid voor de Liberalen. Hij viel op door zijn uitgesproken stijl: Van Houten hield van een stevige discussie en verdedigde zijn ideeën te vuur en te zwaard. Dit zorgde al snel voor een conflict tussen Van Houten en Johan Thorbecke, de vader van de Nederlandse grondwet. Van Houten vond dat het zittende kabinet – met Thorbecke – te weinig deed voor de arbeidersklasse, die vaak in erbarmelijke omstandigheden leefde. Beide politici behoorden tot de liberale stroming, maar botsten regelmatig.
Meer dan alleen het kinderwetje
Van Houten pleitte voor een wet die kinderarbeid verbood en de leerplicht instelde. Thorbecke, op dat moment minister van Sociale Zaken, voelde daar niet veel voor, maar als Van Houten het belangrijk vond, moest hij maar zelf met een wetsvoorstel komen. Zo geschiedde.
Naast het kinderwetje maakte Van Houten zich ook hard voor andere sociale kwesties, zoals vrouwenemancipatie en uitbreiding van het kiesrecht voor mannen. Hij kreeg het voor elkaar dat de helft van de Nederlandse mannen boven de 25 mochten stemmen. De politicus Van Houten, later minister van Binnenlandse Zaken, was niet onomstreden. Zijn harde politieke stijl zorgde voor vijanden en zijn lange politieke carrière leverde hem uiteindelijk een reputatie op van een angry old man.
Bekendheid
Samuel van Houten heeft met zijn kinderwetje een plek in de canon van de geschiedenis van Nederland verkregen. En terecht, want zijn wet zorgde ervoor dat kinderen uit alle sociale klassen naar school konden. Dankzij onder andere deze stap is het volgen van onderwijs geen voorrecht, maar een recht en zelfs een plicht.
