Wat kunnen wij leren van kinderen met autisme en ADHD?
Er zijn momenten in het leven dat je mensen ontmoet, die je van het door jezelf uitgestippelde pad doen afslaan. Je komt in aanraking met een uitdaging waarvan je intuïtief voelt dat je eraan gehoor moet geven. Zo’n ontmoeting had ik op het kantoor van Uitgeverij Malmberg met Jan Steenhuis. Jan had een gesprek met mij gevraagd, omdat hij gehoord had dat ik meer wist over leerstijlen. Hij bleek een groep ouders te vertegenwoordigen die zich hadden verenigd in de groep HAVOPLUS. Zij bleken ouders te zijn van getalenteerde autistische en ADHD en dyslectische kinderen.
Met een groep professionals uit de noordelijke provincies waren zij op zoek naar de mogelijkheid van de inzet van tests voor leerstijlen voor hun kinderen. Ik moet u zeggen dat ik niet meteen enthousiast was. Leerstijlen en kinderen met deficiënties, wat moest ik ermee? Ik besloot hen echter niet teleur te stellen en beloofde mij in te werken in hun problematiek.
Mijn eerste wetenschappelijke enthousiasme kwam, toen al snel bleek dat ik er zelf veel van kon leren. De problematiek van deze kinderen is een uitvergroting van de problematiek van gewone leerlingen die zonder deze stoornissen kunnen leven. Dit bleek mijn inzicht in de alledaagse problematiek van gewone schoolgaande kinderen danig te vergroten. Ik besloot dus in te gaan op hun uitnodiging een lezing te komen geven over leerstijlen in relatie tot autisme en ADHD. Hier ontmoette ik een sterk betrokken groep van ouders, leerkrachten en professionals. Hun persoonlijke betrokkenheid werkte aanstekelijk en na een bezoek aan het Harm Jan Zondag (HJZ) Junior College, afdeling van het Zernike College, was ik ook als mens enthousiast geworden.
Ik heb inmiddels bij de leerlingen van HJZ leerstijlentests afgenomen met opvallende en zeer leerzame resultaten. Deze zullen ook van invloed zijn op ons doel: het tentatief formuleren van vormen van gewenste taaldidactiek.
Er zijn veel theorieën over autistische savants. Er zijn wetenschappers die denken dat alle mensen de vaardigheden van savants binnen hun bereik hebben (A. Snyder & J. Mitchel, 1999). We weten alleen niet hoe we deze Steen van Rosetta kunnen bereiken. Savants hebben op een punt in hun leven hersenschade opgelopen. Deze hersenschade maakt de savant.
MRI scans van autistische savants doen vermoeden dat de rechter hersenhelft de schade die is opgelopen in de linker hersenhelft compenseert. Zelf denk ik dat ze daardoor beelddenkers zijn geworden. Beelddenken gaat veel sneller dan verbaal denken. Denk maar eens aan LH en RH van het vorige artikel. LH schakelt haar dominante linkerhersenhelft in en brengt haar gedachten verbaal over. RH schakelt daarentegen zijn rechterhersenhelft in en zet de woorden om in beelden die veel sneller gaan en veel meer informatie bevatten.
Het bijgevoegde filmpje duurt 10 minuten. Het is bijzonder leerzaam. Bekijk dus vooral ook dit filmpje over twee savanten.
1 Ziet u een of meer verbanden met bijgaand schema?
Graag uw reactie.
2 Stuur mij ideeën, anekdotes, opvattingen etcetera over autistische kinderen en ADHD-ers.
De volgende keer hervatten we ons reis en keren we weer terug op het rechte pad richting ons tentatieve model vreemdetaal-didactiek.
Interessant filmpje. Ik kreeg echter een storende echo toen ik de eerste keer luisterde. De tweede keer ging het beter. Ik heb nog even de Steen van Rosetta opgezocht. Deze steen werd in juli 1799 na Chr., tijdens een expeditie van Napoleon naar Egypte, gevonden bij Rosette, vlakbij Rashid. Dit ligt ongeveer 200 km ten noorden van Cairo aan de kust van de Middellandse Zee. Tot dan toe was niemand er in geslaagd de oud Egyptische teksten die tijdens opgravingen waren gevonden te ontcijferen. Maar dit veranderde door de vondst van de steen van Rosette. Omdat het Demotisch en het Grieks bekend waren slaagde de Fransman Jean-François Champollion er, na zo’n twintig jaar in, het hieroglyfen schrift te ontcijferen. (1821). Ja, als we eens achter de processen konden komen die toegang geven tot de schatkamers van onze hersenen. Zo blijft het leven wel interessant.
Wat ben ik blij met dit artikel. En wat een goed initiatief van Malmberg. Ik wil graag veel meer weten van autisme. Bij mijn dochter is vorige maand PDD-NOS vastgesteld. Ik heb ook gelezen dat er een vereniging HAVOPLUS bestaat. Mijn dochter is nog lang zo ver niet, maar ik hoop veel van deze artikelen te kunnen opsteken. U kunt zich voorstellen dat het een klap is voor ouders een dergelijke diagnose te horen. Maar de positieve toon van dit artikel deed mij veel goed, Ga zo door. Ik zal uw site goed blijven volgen.
‘-HAVOPLUS. In een van de vorige artikelen kwam er een vraag van het platform HAVOPLUS als reactie op de savant Daniel Tammet: •Waarom kunnen sommige autisten niet of nauwelijks praten? •Waarom zijn sommige autisten op semanitisch gebied ware taalwonderen, terwijl tekstbegrip en niet echt in zit? •Ik wist dit niet en als aankomend taaldocent intrigeert me deze vraag. Ik heb nog geen antwoord kunnen vinden. Wie helpt me?
Ik kwam uw artikel tegen op de onderwijsnieuwsdienst. Wat geweldig dat u aandacht aan deze kinderen schenkt. Als moeder van een autistische zoon ben ik u dankbaar. Ik heb nie de kennis om uw vragen te bantwoorden, maar ik zal uw artikelen blijven volgen. En dat zal mijn man ook doen.
Bij mijn zoon is ADHD geconstateerd. Het gaat wel redelijk goed op school, maar hij heeft veel moeite met woordjes leren. Wat is de beste methode? Hij is 14 jaar.
Froukje Buursma. Ik heb op deze site een artikel geschreven over woordjes leren. Click op: https://staging-onderwijsvanmorgensowmedia.kinsta.cloud/woordjes-leren-kan-dat . Probeer het eens.
Student uit Leuven en HAVOPLUS. U stelde een vraag over de opmerkelijke spreekvaardigheid van sommige autisten. Ik probeer deze nu zo volledig mogelijk, maar toch beknopt te beantwoorden. Het antwoord heeft dus een hoge informatie-dichtheid.
Er zijn inderdaad hoog fuctionerende autisten die vaardige sprekers zijn. Ze hebben een ruime woordenschat en beheersen de grammatica perfect. Toch hebben zij vaak problemen bij het gebruik van taak als communicatiemiddel en bij niet-verbale communicatie. Zij vinden het bijvoorbeeld moeilijk om de betekenis van gebaren te begrijpen, ze snappen de taal van de ogen niet en kunnen de betekenis van gezichtsuitdrukkingen niet doorgronden. Ze hebben met andere woorden grote problemen bij het interpreteren van nonverbale signalen.
Gewone kinderen kijken vooral op analytische wijze naar taal. Hun basiseenheden bestaan uit losse woorden. Omdat zij in zulke kleine eenheden opereren, kunnen zij heel fexibel met taal omgaan. Deze analytische verwerking en productie van taal vindt plaats in de linkerhersenhelft. In de linkerhersenhelft vindt het convergente (naar een punt toe) denken plaats. Zo’n 90 – 95% van de mensen denkt vooral vanuit deze hersenhelft (O.Bogdashina, 2005). Zo’n 5 – 10% van de bevolking hebben een divergerende stijl. Deze stijl (rechterhersenhelft) wordt meer gevonden bij mannen dan bij vrouwen. Volgens Baron-Cohen (1998) zou autisme wel eens de extreme vorm kunnen zijn van het mannelijke brein. Hendrickson (1996) denkt dat in het autistische berein de rechterhersenhelft ervoor zorgt dat de vijf zintuigen zich ontwikkelen ten koste van het functioneren van de linkerhersenhelft.
Bijvoorbeeld bij het beelddenken. Kunt u het nog volgen?
De rechterhersenhelft gebruikt de Gestalt-modus (dus bijvoorbeeld het beelddenken) bij het verwerken van taal. Dit betekent dat deze niet naar losse woorden kijkt, maar naar hele zinnen. Autistische kinderen kunnen deze opvangen en sommige gaan deze letterlijk verbaal reproduceren. We noemen dit echolalie. Zij snappen de zinnen niet woord voor woord, maar dichten er een voor hen specifieke betekenis aan toe. Sommige, zeer intelligente, autisten zijn daarna in staat de betekenis van de losse woorden te analyseren, en de onbuigzaamheid van de echolalie te doorbreken. Zij verwerken dan taal als het ware in beelden, en passen dan een strategie toe die bij de linkerhersenhelft past. Dit zijn intelligente, zeer vaardige sprekers.
Antwoord op vraag. Conclusie uit schema. Het was niet makkelijk, maar als je het schema op je laat inwerken, kom je er wel uit. Uit het vorige artikel en ook uit dit artikel kun je concluderen dat autisten net als veel mannen de neiging hebben met hun rechterhersenhelft te werken. Bij gewone rechterhersenhelft denkers is er geen probleem, omdat de linkerhersenhelft intact is. Als hier een stoornis is, dan heb je pasnecht een probleem. Veel mannen en autisten (heerlijk klinkt dat) gebruiken vooral hun rechterhersenhelft.
Yelle, Wilma, voor mij is hier een probleem. Hoe kunnen autisten vooral hun rechterhersenhelft bij taal gebruiken en tegelijk een grote behoefte hebben aan structuur? Is dit niet typisch linkerhersenhelft?
Yellie, Joris. Onderzoekers va de NIH’s National Institute of Child Health end Human Development zien aanwijzingen dat autisme mogelijk wordt gekenmerkt door een tekort aan verbindingen en co-ordinatie tussen afzonderlijke gebieden van het brein. Zo blijken de gebieden die complexe analyses uitvoeren minder vaak samen te werken bij probleemoplossende taken dan bij mensen die deze stoornis niet hebben. De kwaliteit of het gebrek daarvan was rechtstreeks gerelateerd aan de dikte van de anatomische verbindingen.
In ander onderzoek kwam hetzelfde onderzoeksteam tot de conclusie dat de hersengebieden die normaal worden geassocieerd met visuele taken actief waren tijdens taal gerelateerde taken. Hieruit kan men concluderen dat er enig bewijs is voor een voorkeur van beelddenken bij autisten.
De studies en de theorie ziijn het werk van Marcel Just, Ph.D., D.O. Hebb Professor of Psychology at Carnegie Mellon University in Pittsburgh, Pennsylvania, and Nancy Minshew, M.D., Professor of Psychiatry and Neurology at the University of Pittsburgh School of Medicine en hun collega’s. Hier vinden we dus een antwoord op het LH/RH probleem van Joris.
Dr. Witteman. Ongelooflijk ingewikkeld. Maar ik kan me er iets bij voorstellen. Het deed me denken aan het verschil in de dikte van het corpus callosum bij mannen en vrouwen. Zo las ik een paar weken geleden een verklaring hoe het mogelijk was dat een jongen met Asperger zo maar Engels ging spreken. Hij zou doof zijn aan het rechteroor waardoor Engels niet in de linkerhersenhelft zou zijn gekomen. Of misschien was het net andersom. Met computerspelletjes was hij wel in contact gekomen met Engels. En toen iemand met hem Engels sprak, sprak hij zo maar Engels terug. Het leek me vreemd, maar nu ik uw reactie lees, kan ik me er iets bij voorstellen.
Sinds bij mijn dochter PDD-NOS is vastgesteld ben ik er veel over gaan lezen. Ik vond drie tekstjes die ik u graag zou willen laten zien, omdat ik er zoveel in herken.
**Karin vindt Els erg leuk. Tijdens de pauze loopt ze naar Els, gaat heel dicht tegen haar aanstaan en friemelt voortdurend aan haar kleren. “Houd nou eens op”, roept Els geïrriteerd en loopt boos weg. Karin begrijpt niets van de reactie van Els.
(Uit: Leerlingen met autisme in de klas, 2003)
Jos loopt als hij ‘s ochtends op school komt meteen naar het dagschema en leest wat er vandaag allemaal gaat gebeuren. Tijdens de pauze hoort de juf dat de handarbeidles niet kan doorgaan, omdat in het handarbeidlokaal een reparatie verricht wordt. Jos wordt heel onrustig als hij merkt dat de geplande les niet doorgaat en rent naar de juf om te zeggen dat het niet klopt. Hij wordt pas weer rustig als de juf uitlegt en precies vertelt hoe de dag er verder uitziet.
(Uit: Leerlingen met autisme in de klas, 2003)
Terwijl een kind in de kring vertelt over een ongeluk dat zij tijdens de vakantie heeft meegemaakt en alle kinderen ademloos met haar meevoelen, steekt Paul zijn vinger op om te vertellen dat hij gisteren een cavia heeft gekregen.
(Uit: Hansen & De Wilde, 2002)**
Uw vraag over het schema. Ik heb een aantal jaren geleden wel eens het genoegen gehad een presentatie van Henk Witteman bij te mogen wonen (een aanrader). Hij vertelde toen over het onstaan van het verschil in denken tussen mannen en vrouwen. Ik zag dit terug in het filmpje bij het vorige artikel. In een ver verleden overleefden mannen die goed konden jagen en zich dus goed konden oriënteren. En wat blijkt? In het schema wordt ruimtelijk inzicht genoemd bij de rechterhersenhelft. Mannen moesten zich lang en goed kunnen concentreren (zie vissen in dat zelfde filmpje). Vrouwen bleven achter in de stam volgens Witteman en overleefden door te communiceren. Vrouwen hebben een steviger hersenbalk en zijn daarom evenwichtiger en kunnen veel meer dingen tegelijk dan wij arme mannen.
Meneer Witteman een vraag. Als vrouwen gemiddeld beter zijn in taal dan mannen en dat zit toch in de linkerhemisfeer dan hetekent dat toch dat ze logisch en analytisch kunnen denken. Of niet soms? Als dat waar is, dan zouden ze toch beter in rekenen en wiskunde moeten zijn? Toch zijn op scholen de reslultaten van jongens in rekenen en wiskunde vaak beter dan van meisjes. Hoe kan dat dan?
Dit is een reactie op het schema. Rechterhersenhelft denkers zijn volgens dit schema zich meer bewust van het overall beeld. Dit zou kunnen betekenen dat zij zich makkelijker een algehele voorstelling kunnen maken van het voorliggende probleem en vermoedelijk daarom beter doelen kunnen formuleren. Kan het zo zijn dat zij daarom gemakkelijker intuïtief grammaticale patronen ontdekken en deze onbewust gaan gebruiken? Want iemand die gefocust is op details (linkerhersenhelft) zal niet zo gemakkelijk patronen ontdekken in de ruimte van de taal. Klopt dat? Ik heb hier met enkele medestudenten een discussie over gehad en ik ben benieuwd hoe anderen hierover denken. Groetjes.
heel interessant. Misschien zouden we aparte klassen moeten maken, niet op basis van een beperking in gedrag (ADHD
Leidse student. Goede redenatie en ik denk dat deze in het algemeen wel zal kloppen.
Jacqueline, Groningen. Klinkt logisch, maar er zitten wat meer kanten aan. Ik zal de literatuur er nog eens op na slaan. Over enkele dagen zal ik op je vraag ingaan.
Ave. Met verbijstering lees ik hoe u omgaat met talent. Wat u autisme en adhd noemt, waren in mijn tijd de kenmerken van onze keizers. Neem nou Caesar Caligula. Click op http://www.youtube.com/watch?v=EYLv9vnpxsk
en u ziet hem in al zijn glorie.
Wij hebben een zoon van 14 jaar. Hij heeft PDD-NOS. Hij is redelijk slim en is in staat op een speciale school HAVO te volgen. Volgens hem zit hij op een school voor debielen. Dat is niet goed voor zijn zelfrespect en mijn man en ik vinden dit erg verdrietig. Daarom waren we zo blij met het filmpje van de twee savanten. Onze zoon vond het erg interessant en heeft de film zeker 10 keer bekeken. Bedankt voor de morele ondersteuning, Trudy en Simon.
Jacqueline uit Groningen. Je vraag over het verschil tussen mannen en vrouwen in taal, rekenen en wiskunde heb ik in het volgende artikel beantwoord (VTV 8.
Op de website van het NRC kwam ik een interessant artikel tegen van Wim Köhler met de titel ONGEMERKT AUTISTISCH. Het artikel geeft nuttige informatie en is te vinden op
http://www.nrc.nl/wetenschap/article1850903.ece/Ongemerkt_autistisch
Wij zijn erg blij dat er deskundige aandacht wordt geschonken aan leerstijlen van autistische kinderen. Onze zoon heeft PDD-NOS en is in sommige vakken erg goed. Wij hopen via de site van HAVOPLUS verder te komen. Mijn man en ik hopen ook dat er in de toekomst meer van dit soort artikelen komen.
Diana Rozenburg. Goed gezien. In het artikel VTV 9 leest u hier meer over.
Ik las dat Daniel Tammet (uit jullie filmpje) in Kent woont, vlak aan zee. Hij gaat echter nooit naar het strand, omdat…er te veel kiezelstenen zijn om te tellen. De gedachte alleen al dat hij een onoplosbaar wiskundig probleem zou staan, geeft hem een ongemakkelijk gevoel. Hij krijgt hetzelfde gevoel in een supermarkt. Hij raakt in de war van al die prijzen en verschillende wijzen van opstelling van de artikelen. Het lukt hem maar niet om deze in een wiskundige formule te vangen. Hij zegt dan ook ”In plaats van te denken welke kaas ik deze week zal kopen, voel ik me alleen maar ongemakkelijk.”
Op http://www.terechtbezorgdeouders.nl lazen we dat “uit recent onderzoek gebleken is dat van de ruim 7000 Nederlandse basisscholen maar de helft bekend is met het fenomeen hoogbegaafdheid. Daarvan stuurt slechts 10% hun leerkrachten erop uit om meer te weten te komen over hoogbegaafdheid, daarvan onderneemt een deel een poging daadwerkelijk aan de slag te gaan. Met andere woorden 5% van de Nederlandse basisscholen stuurt leerkrachten erop uit om meer over hoogbegaafdheid aan de weet te komen waarvan een klein deel aan de slag gaat. Dus nog geen 5% van de Nederlandse scholen tracht hoogbegaafde kinderen te begeleiden. Inmiddels begrijpen wij,…………passend onderwijs is niet weggelegd voor hoogbegaafde kinderen alles hangt af van de capaciteiten van de leerkracht, de visie van de school en de praktische mogelijkheden. Aldus uitspraken van de onderwijsinspectie. Dit is tegenstrijdig met het Verdrag voor de Rechten van het Kind dat ook door Nederland is getekend en met de wet op het basisonderwijs waarin staat dat leerlingen een ononderbroken ontwikkeling moeten doorlopen dat wordt afgestemd op de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Wij (terechtbezorgdeouders.nl) zetten ons in om ervoor te zorgen dat hoogbegaafde kinderen ook recht krijgen op invulling van het recht op passend onderwijs.
als docent kom je steeds meer in aanraking met leerlingen met autisme en autistisch aanverwante stoornissen. Iets waar je eigenlijk niet of nauwelijks voor bent uitgerust en dat is jammer. Wij zijn een kleine school met veel persoonlijk contact en ik heb het idee dat leerlingen dat als prettig ervaren. Eris veel aandacht voor, maar toch blijf ik het moeilijk vinden. Ik heb het idee dat ik niet de juiste instrumenten in handen heb. Er moet zeker meer aandacht voor komen en dit soort artikelen helpen mij zeker. Thx!
Hallo Brigitte. Ik vind het plezierig dat deze artikelen je helpen. Autisme en ADHD zijn complexe stoornissen, waar niet zo maar handleidingen voor beschikbaar zijn. Tijdens studiedagen die ik regelmatig geef, merk ik dat er nogal wat misvattingen over deze stoornissen bestaan. Belangrijk is dat docenten ook in deze leerlingen BLIJVEN GELOVEN. Ze hebben soms ongekende mogelijkheden.
Brigitte. Ik ben het met je eens dat de schaalvergroting in het onderwijs funest is geweest voor veel leerlingen. Ik benijd je omdat je op zo’n kleine school werkt. Wat moet het heerlijk zijn om al je collega’s en bijna al je leerlingen te kennen. In de jaren ’70 zat ik op zo’n school en wel als leerling. Mijn kinderen zitten nu op dezelfde school, maar mijn oude school is verdwenen. Door fusies is het een massaal instituut geworden waar alleen het management nog telt. Ik kan me voorstellen dat veel Nederlandse ouders hun kinderen in België op school laten gaan. Laten we fuseren met Vlaanderen. En Vlaanderen fuseer niet met Nederland.
‘- Ik begin steeds meer te twijfelen aan de diagnose A(D)HD. Zou het niet zo kunnen zijn dat ADHD een reactie is op het hedendaagse onderwijs dat (symbolisch) nog onderricht geeft als 50 jaar geleden terwijl de leerlingen al lang in een ander tijdperk (computer / snelle communicatie e.d.) zijn terecht gekomen?
– ADHD is misschien wel alleen maar een andere manier van omgaan met de wereld: sneller, globaler, creatiever, (ver-)beeldender (rechterhersenhelft). Heeft altijd al bestaan (Leonardo, Einstein e.d). Op het ogenblik is echter de afstand tussen de belevingswereld van kinderen met deze “gave” en met de hedendaagse schoolpraktijk zo breed geworden, dat er lijkt een epidemie van een psychiatisch ziektebeeld te zijn, terwijl het hier helemaal geen ziektebeeld betreft!
– Zijn er geen mogelijkheden voor uw Selector om meer dingen duidelijk te maken! Geen ziektebeeld, maar een andere manier van functioneren van het brein!
– Ik heb het vermoeden dat op veel scholen de AD(H)D ers, ondanks de medicijnen, blijven falen. Is daar al onderzoek naar gedaan?. De school weet niet hoe ze iets aan de concentratie- , motivatie- en “vlucht”problemen moeten doen! Hulp (een andere manier van opzetten van het onderwijs) komt helaas maar mondjesmaat aan!
Jack. Wat goed dat je dit probleem zo aan de orde stelt. Onze zoon heeft ook ADHD. Mijn man vindt dit flauwekul. Hij was vroeger ook lastig op de mulo. Maar toen hij een leraar vond bij wie hij terecht kon, ging het steeds beter. Hij ging na de mulo naar de HBS en heeft zelfs een MO akte geschiedenis gehaald. Volgens hem is het tegenwoordige onderwijs te vrijblijvend. Jonge lererlingen hebben structuur nodig. Het is zo gemakkelijk een kind een etiket op te plakken, zegt hij altijd. Dan leg je de verantwoordelijkheid gewoon op een andere plaats en dan ben je er van af.
Jack – Havoplusouders.
Zo voelde ik me vroeger op school, maar het is toch goed gekomen.
The schoolboy
(By William Blake, 1794)
I love to rise in the summer morn,
When the birds sing in every tree;
The distant huntsman winds his horn,
And the sky-lark sings with me.
O! what sweet company.
But to go to school in a summer morn,
O! It drives all joy away;
Under a cruel eye outworn,
The little ones spend the day,
In sighing and dismay.
Ah! Then at time I drooping sit,
And spend many an anxious hour,
Nor in my book can I take delight;
Nor sit in learning’s bower;
Worn thro’ with the dreary shower.
How can the bird that is born for joy,
Sit in a cage and sing.
How can a child when fears annoy,
But droop his tender wing.
And forget his youthful spring,
Jack, ik geloof ook dat AD(H)D een hype is, zoals het epidemische flauwvallen van vrouwen in de 19e eeuw, of in mindere mate de diagnose MBD in de jaren dat ik op school zat. Ik was zo’n kind: iedereen zat en ik liep rond, ik kón niet zitten, ik vergat gewoon dat het moest, was zó enthousiast en vol van alles. Stond dus urenlang huilend in de hoek of op de gang. Ik had totaal geen werktempo maar ik dacht heel snel. Snel ergens op uitgekeken en weer onderweg naar het volgende. Ik weet niet hoe het goed kwam, er was een meester die me soms gewoon liet gaan en me liet werken in eigen tempo, op eigen plekken. Ik hoefde niet te handwerken, mocht liedjes zingen voor de klas. Ik heb nog steeds een druk hoofd en doe alles tegelijk. Ik ben zelfstandig ondernemer geworden en niet zonder succes. Als ik focus werk ik veel sneller dan de gemiddelde medemens. Wat mij betreft is het net zozeer een talent, als er maar iemand in je buurt is die dat kan zien.
Ondanks alle privileges, alle vaardigheden die je denkt te bezitten, alle inspanningen die mensen zich getroost hebben om het jou aangenaam te maken, zal je blijkbaar niet verder komen dan een baantje tussen het plebs. Je zult eindigen aan de rand van de samenleving, tussen het vele uitschot dat zijn school niet heeft afgemaakt. Je zult aftakelen tot een ongelukkig en nutteloos wezen. Als dat gebeurt, kan je alleen jezlef verwijten maken.
Tot zover de vader van Winston Churchill.
Volgens Thom Hartmann (2000), Complete Guide to ADHD, tonen ADHD-ers overeenkomsten met de jagers van weleer. Zo’n 10.000 jaar geleden ontstond de landbouw die uiteindelijk een betere conditie schiep om te overleven dan de jacht. De mens begon zich aan te passen aan de eisen van een landbouwgemeenschap, maar een deel van de mensen bleek hier onvoldoende toe in staat.
Hartmann vergelijkt ADHD-ers met jagers. Ik heb hiervoor een mooi schema, waarin jagers en landbouwers met elkaar vergeleken worden. Helaas kan de tekstverwerker die bij dit artikel hoort dit schema niet plaatsen.
Het komt echter op het volgende neer:
1. Het klinisch beeld van de ADHD stoornis is AFLEIDBAAR zijn. Het hiermee corresponderende gedrag van de JAGER is VOORTDUREND SCANNEN van de omgeving.
2. Het klinisch beeld van de ADHD stoornis is KORTE AANDACHTSPANNE, afgewiseeld met HYPERFOCUS. Het hiermee corresponderende gedrag van de JAGER is ZICH PLOTS op de jacht kunnen storten en dit lang volhouden.
3. Het klinisch beeld van de ADHD stoornis is ZWAK IN PLANNING, GEDESORGANISEERD, IMPULSIEF. Het hiermee corresponderende gedrag van de JAGER is FLEXIBEL, SNEL VAN STRATEGIE KUNNEN VERANDEREN
4. Het klinisch beeld van de ADHD stoornis is EEN VERSTOORD TIJDSBESEF. Het hiermee corresponderende gedrag van de JAGER is ONVERMOEIBAAR, IN STAAT TOT LANGE INSPANNINGEN IN STRESS-SITUATIES EN VOOR DEADLINES.
In augustus verschijnt een artikel van mijn hand waar ouders van ADHD-kinderen moed uit kunnen putten. In dit artikel ga ik in op het boek van Daniel Pink die ervan uitgaat dat de toekomst aan de rechterhersenhelft is. Jagers worden weer belangrijk!!
Geachte heer Witteman en andere reageerders,
Onverwacht, die vergelijking met de jagers! Maar wel een erg begrijpbare vergelijking!
Dat betekent dat de mensen met “jagers”-brein er altijd al zijn geweest! Doortrekkend naar AD(H)D, dat het altijd al heeft bestaan, maar dat wisten we eigenlijk al wel (denk maar aan de helden uit de kinderboeken van weleer!).
Wat echter wel anders is, is de korte tijd op het ogenblik waarin de samenleving aan het veranderen is.
De scholen hebben dat tempo al lang niet meer bijgehouden! In plaats van dat de afstand verkleind, wordt de afstand het laatste decennium alleen maar steeds groter!
Gelukkig kunnen we nu een aantal kinderen een diagnose geven (AD(H)D en dat konden we enkele decennia geleden nog niet. Toen bleven de kinderen met het “jagers”-brein in school hangen bij de constateringen:
– Hij kan wel, maar hij wil niet
– Het is een laatbloeier (als het kind na tig maal te zijn mislukt eindelijk z’n hart kon volgen en tot onvermoede (min of meer toch schoolse) prestaties komt!
– Het kind is lui! De meest kwetsende benaming die gegeven kan worden aan de onvermoeibare jagers!.
En zo kan ik nog wel even door gaan. Scholen weten op dat gebied gelukkig beter! Zulke opmerkingen zullen vast nog maar zelden worden gemaakt1
Helaas komen de meeste scholen op het ogenblik niet verder dan de aansporing:
– En nu aan het werk e.d. , om de leerling toch aan te sporen; niet wetend hoe zij hun verantwoordelijkheid hierin moeten nemen.
Schrijnend is nog steeds de constatering van veel “goede?” scholen dat als het kind zich niet aanpast, het kind niet op deze school hoort! Helaas gaat de extra zorg van de REC ‘s echter niet verder dan VMBO- niveau en van de reguliere scolen blijft het bij LWOO. De intelligente kinderen redden zich toch immers wel?
Wie weten het wel? De Leonardoscholen, die hebben een gode insteek, lijkt me! Helaas zijn die echter alleen voor hoogbegaafden, waarbij voorbij wordt gegaan dat de problemen bij de zgn. “hoogbegaafde” onderpresteerders ook op de lagere niveaus voorkomen; misschien zijn de begaafde AD(H)D af en toe zelfs wel hoogbegaafd
Wie helpt de scholen? Wie helpt de beweging: Passend Onderwijs?
Jack e.a. Wist je dat:
*Nederland elk jaar 5 % van alle kinderen “speciaal” verklaart?
*Dat de meeste van deze kinderen het stempel “autistisch”, “gedragsgestoord”, “ADHD” opgespeld krijgen?
*Dat Nederland hierin het hoogste scoort van heel Europa?
*Dat de Tweede Kamer schande speekt van de groei in de WAJONG-uitkeringen?
“Dat in Nederland elk jaar 5% van de achtienjarigen arbeids-ongeschikt wordt verklaard?
Dat er in Nederland een groei was van 169.330 jonge arbeidsongeschikten in maart 2008 naar 169.330 in maart 2009?
Dat de uitkeringen in totaal stegen tot 1,9 miljard Euro op jaarbasis?
Wat zegt dat vraagt Marike Stellinga in Elseviers Weekblad zich af over een land dat zoveel van zijn kinderen al op zesjarige leeftijd ABNORMAAL verklaart?
Het kabinet zegt Marike Stellinga, het onderwijs en het UWV zouden moeten stoppen met het gek verklaren van onze jeugd. Er is maar één oplossing: ouders moeten zich verzetten. Blijf als het enigszins kan, volhouden dat je kind niet abnormaal is, ook al doet het misschien raar. Wie eenmaal het etiket “abnormaal” heeft, komt daar zelden meer van af.
Ik kijk uit naar het artikel van de heer Witteman over de gunstige vooruitzichten van jagers (rechterherenhelft denkers).
Welk een rampspoed, politiek commentator! In mijn tijd werd de door u bestempelden, exceptis excipiendis, op het schild gehesen, zoals u dat in het land der barbaren noemde. Bij ons werden ze Ceasar. Experientia docet dat deze politiek leidt tot een toename van het aantal ongelukkigen.
Henk, dank voor de theorie over de jagers, wat geeft dat ineens een ander perspectief aan AD(H)D! Bevrijdend. Maar hoe is het nou toch gekomen dat het onderwijs daar ineens zo’n last van heeft gekregen? Dat we al die kinderen liever versuffen met medicijnen dan op zoek gaan naar de ruimte waarin zij hun vermogens kunnen optimaliseren?
Corinne, Jack, politiek commentator e.a. Leuk, Corinne, dat je de theorie bevrijdend noemt. Dat is hij ook. Ik ga nu enkele dagen op vakantie. Ik beloof dat ik er een artikel aan zal wijden. Bovendien ga ik een serie schrijven over meervoudige intelligenties. Daar komt deze problematiek ook aan de orde. Deze reeks geeft me de gelegenheid ook met OPLOSSINGEN te komen. Groet, Henk.
Toen ik geen Ritalin meer kreeg ontdekte ik dat ADHD geen pathologische stoornis is maar een geschenk uit de hemel. Ik kon ineens gewoon weer denken en heb me op de kunstzinnige vakken gestort. Ik vind het woord “stoornis” gewoon belachelijk en erg onwetenschappelijk. Men kan het bijvoorbeeld niet objectief vaststellen met een bloedproef. Volgens “deskundigen” heeft 5 – 10% van onze kinderen ADHD. Ik kan u zeggen dat bij sommige van mijn collega’s wel 80% van de leerlingen in hun klassen ADHD heeft als ik hun verhalen mag geloven. Er moet volgens mij niet aan de leerlingen gesleuteld worden maar aan het onderwijs. Goed van Onderwijsvanmorgen om hierover te schrijven.
Marc. Ik herken je verhaal.Alleen. ik was een meisje dat niet zo goed kon lezen en me liet afleiden door een vlinder voor het raam van het klaslokaal. De juf reip me toe dat ik beter moest opletten en dat ik beter mijn best moest doen. Toen ik weer naar die vlinder keek, moest ik de klas uit naar de meester van de hooggste klas. Ik had eens een mooi opstel gemaakt. Ik heb hier voor me liggen. Nu, 22 jaar later, vind ik het nog een knap stukje werk. Trots liet ik het aan de juffrouw zien. De rode strepen zijn nog steeds te zien. Er staat bijgeschreven: Veel spelfouten en slordig handschrift. Ook de nandtekening van mijn vader staat er nog bij. Dat moest van de juf. Maar mijn vader had er bijgeschreven: Knap stukje werk van Justine. Ik ben trots op haar!” Ik heb het opstel al die jaren bewaard.
Geachte heer Witteman,
U schreef in bovenstaand artikel: ”
“Ik heb inmiddels bij de leerlingen van HJZ leerstijlentests afgenomen met opvallende en zeer leerzame resultaten. Deze zullen ook van invloed zijn op ons doel: het tentatief formuleren van vormen van gewenste taaldidactiek.”
Komt u daar nog een keer op terug?
Geweldig dat u al een drietal artikelen heeft geschreven over “Het brein in de 21ste eeuw”!
Jack. Het test van leerlingen met ADHD, Asperger, dyslexie is erg interessant. Een deel van deze leerlingen verwerft kennis op een andere manier en soms zelfs op een totaal andere manier dan de doorsnee leerlingen. Daar kunnen we wat van leren. Zodra er resultaten zijn, zal ik deze zeker ter kennis brengen. Zowel onder autisten als onder ADHD-ers, als onder dyslectici zitten opvallende talenten waar we ook in onze maatschappij ons voordeel mee kunnen doen. Daarom storen mij vaak de woorden “gestoord” en “stoornis”. Laten we vooral onbevoordeeld naar iedere leerling zelf kijken. Als je bevooroordeeld bent, dan kijk je vanuit een bepaald perspectief. Alle kans dat je ziet wat je al dacht te zien. Misschien zeer onterecht!
Mooi en interessante artikelen die u heeft geschreven. Wij zijn ouders van een zoon 10 jaar met PDDNOS. Hij zit nu op een geweldige basis school en we moeten maar zien waar hij na deze school terecht komt.
Bedankt.
Diana Oosterveld. Dank voor uw reactie. Ik hoop binnenkort nog meer bijdragen te kunnen leveren aan de kennis over en het begrip voor kinderen als uw zoon. Om een beettje plagiaat te plegen op een bekende reclameboodschap: ZE ZIJN HET WAARD!
Beste Diana Oosterveld, Fijn dat jouw zoon op zo’n goede basisschool zit. Vreemd eigenlijk dat er vaak meer problemen optreden in het voortgezet onderwijs. Zou het voortgezet onderwijs niet meer van de basisschool kunnen leren? Of heeft het met leeftijd te maken? Ik heb ook wel gehoord dat als een kind (met problemen als jouw zoon) het de eerste twee jaren goed doet op het voortgezet onderwijs, er toch weer problemen optreden in het derde jaar. Waarom dan juist in het derde jaar? Leren leerkrachten in het voortgezet onderijs dan niet van elkaar? Weten zijn niet dat de zorgplichtwet in 2010 / 2011 al ingaat? Ook een zogenaamd rugzakje nu schijnt geen garantie te zijn dat het beter gaat. Helaas kom je op veel scholen nog de spreuk tegen: “Als het kind zich niet kan aanpassen, dan hoort hij / zij hier niet! ”
Misschien zou een database van ouders voor ouders, waarin zij “meer geschikte” scholen voor een bep. doelgroep inzetten iets zijn. Misschien kunnen we iets van deze scholen leren, als we kijken naar het “gemeenschappelijke”. Ik vraag me dus ook af waarom het met jouw zoon zo goed gaat op die bewuste basisschool. Ligt het aan de leerkracht, ligt het aan het schoolsysteem, ligt het aan de visie van het schoolteam?
Ik zag een youtube filmpje over autisme: http://www.youtube.com/watch?v=h-3kboOPsBk .
In dit filmpje was onder andere te zien hoe een autistisch kind in de war raakt van prikkels. Wie kan zeggen hoe dit komt?
Klaas. Ik wil wel een poging wagen uiteen te zetten hoe een autistisch kind veel problemen kan hebben met de verwerking van prikkels.
Er is nogal wat bewijs dat een van de problemen van autisten hun onvermogen is onderscheid te maken tussen voorgrond en achtergroninformatie. Hiermee wordt bedoeld dat zij vaak niet in staat zijn relevante en irrelevante prikkels van elkaar te onderscheiden. Wat voor de een achtergrond is, kan voor hen evengoed voorgrond zijn. Zij nemen alles waar zonder de informatie te filteren of te selecteren. Het gevolg is een paradoxaal fenomeen: zintuigelijke informatie nemen zij tegelijkertijd zowel zeer gedetailleerd als holistisch waar. Dit wordt weleens “gestaltperceptie” genoemd – het hele beeld wordt waargenomen als een entiteit waarin alle details tegelijkertijd worden waargenomen. “Waargenomen” is hier het woord, niet “verwerkt”. Als conceptformatie plaats vindt in de linkerhersenhelft worden details samengebracht tot een geheel. De inkomende details worden dan samengvoegd (verwerkt) tot een totaalbeeld. De linkerhersenhelft concepualiseert derhalve van klein naar groot. Als conceptformatie plaats vindt in de rechterhersenhelft, wordt eerst het totale beeld opgenomen en worden de details later ingevuld. De rechterhersenhelft conceptualiseert dus van groot naar klein. Bij nogal wat autisten verlopen deze beide processen gelijktijdig. Volgens Bogdashina (2003) is het moeilijk voor een autist het totale plaatje op te delen in betekenisvolle eenheden, deze te groeperen en samen te brengen tot een concept. Autistische kinderen ondergaan daarom een bombardement van sensorische prikkels en kunnen geen touw aan hun omgeving vastknopen.
Van het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid (SBO) kregen we bericht dat Henk Witteman op 22 april een lezing zal verzorgen op het Nationaal Congres Passend Onderwijs in Lunteren. De titel van zijn lezing is: Hoe leren zorgleerlingen: inzichten in de breinwerking.
Aandachtspunten:
– Wat weten we over de leerstijlen van autistische & ADHD kinderen?
– Het brein in de 21ste eeuw;
– Wat betekent dit voor uw onderwijs- en zorgaanbod?
Interessant voor lezers van Onderwijsvanmorgen.