Er moet meer gelezen worden. Alarmkreten overspoelden Nederland na publicatie in 2019 van PISA 2018, het internationale driejaarlijkse onderzoek dat gehouden wordt onder 15-jarigen. Bij nogal wat leerlingen schortte het aan voldoende leesvaardigheid en de leesmotivatie was ook niet om over naar huis te schrijven: bijna nergens zo laag als in Nederland. Maar een voorbehoud is hier wel op zijn plaats, want een onderzoek onder 15-jarigen zegt strikt genomen weinig of niets over leerlingen van andere leeftijden. In het po bijvoorbeeld haalt 75 procent van de leerlingen niveau 1F en bereikt een deel van de leerlingen ook niveau 2F (streefniveau 1S).
Maar toch zijn er verschillende redenen om aan leesvaardigheid en leesmotivatie te werken. Ten eerste willen we niet dat leerlingen die nu nog wel aan de norm voldoen (1F) straks als 15-jarigen uit gaan vallen. Ten tweede, en dit weet ik uit gesprekken met leerkrachten in het basisonderwijs, valt er altijd een groep leerlingen met leesweerstand aan te wijzen. Ten derde is het bereiken van een niveau geen reden om op de lauweren te gaan rusten. Onderwijs moet erop gericht zijn de leerling altijd een stap verder te brengen.
Concrete aanpak
Een concrete aanpak om leesmotivatie en leesvaardigheid te stimuleren en te laten groeien, is nodig op de scholen. Vrij lezen zou een ideale manier kunnen zijn om deze twee een boost te geven, maar dit vrij- of stillezen verloopt niet altijd zoals bedoeld. Er zijn vier gebieden waarop er bij vrij lezen iets mis kan gaan (Reutzel e.a. 2004):
- Het kiezen door leerlingen van een geschikt boek.
- De betrokkenheid en de ‘time on task’ tijdens het lezen.
- Het verantwoording afleggen door leerlingen. (Krijgen leerlingen het gevoel dat het iets uitmaakt of ze wel of niet lezen? Vaak niet.)
- De interactie rond de tekst tussen leerkracht en leerlingen en leerlingen onderling.
Effectief
In 2000 schreef het Amerikaanse National Reading Panel dat er maar niet meer zoveel aandacht aan vrij lezen besteed moest worden, want het was in onderzoek niet erg effectief gebleken. Maar inmiddels wordt daar anders over gedacht. Veel lezen, en boeken lezen, blijft belangrijk om leesmotivatie en leesvaardigheid op een hoger niveau te krijgen.
Nieuwsbegrip
Bij Nieuwsbegrip, de meest gebruikte methode voor begrijpend lezen, willen we dat stimuleren. We vinden het belangrijk dat leerlingen veel fictie lezen, en dat we hen en hun leerkrachten daarbij zo goed mogelijk ondersteunen. Ten eerste bieden we de Nieuwsbegrip-scholen sinds kort een motivatievragenlijst. Daarmee kan de school de motivatie van leerlingen in kaart brengen. Daarnaast loopt er op dit moment met medewerking van negentig basisscholen een pilot rond het lezen van fictieboeken. In de pilot lezen leerlingen boeken die aansluiten bij het thema van de Kinderboekenweek. Met hulp van interessante activiteiten als speeddates, voorleesfilmpjes, opdrachten tussendoor en na het lezen van een boek, willen we van lezen een belevenis maken. Tegelijkertijd werken we intensief mee aan wetenschappelijk onderzoek van de Erasmus Universiteit (samen met negen scholen) naar werkzame interventies bij vrij lezen. Met hulp van al die enthousiaste scholen rolt hier vast iets moois uit.
National Reading Panel (U.S.), & National Institute of Child Health and Human Development (U.S.). (2000). Report of the National Reading Panel: Teaching children to read: an evidence-based assessment of the scientific research literature on reading and its implications for reading instruction: reports of the subgroups. National Institute of Child Health and Human Development, National Institutes of Health.
Reutzel, D., Jones, C. & Newman, T. (2010) Scaffolded Silent Reading: Improving the Conditions of Silent Reading Practice in Classrooms, in Hiebert, E., & Reutzel, D. Revisiting Silent Reading: New Directions for Teachers and Researchers. https://doi.org/10.1598/0833
Lees meer over fictie lezen in het basisonderwijs en download het gratis e-book hierover.
Auteur: Paul de Maat, CED-Groep
