Arrangeren is een hype in onderwijsland. In het recent verschenen boek ‘Arrangeren doe je zo!’ wordt het gedefinieerd als ‘het zelf ontwerpen en samenstellen van combinaties van bronnen en instructies die een plaats vinden binnen grotere leereenheden (programma’s en leerlijnen)’.
Zelf bouwen
Vaak wordt arrangeren gekoppeld aan het zelf ontwikkelen van (digitaal) lesmateriaal. Zo ook in dit boek, dat een aanpak presenteert waarin je als docent allerlei bronnen verzamelt, daar vervolgens ‘leeractiviteiten en mentale handelingen’ aan toevoegt om vervolgens met behulp van een ‘lessenbouwer’ een digitale les te maken. Sympathiek aan het boek is dat het het gebruik van de mooie bronnencollecties van diverse erfgoedinstellingen propageert.
Niet nieuw
Zelf heb ik de eer ook in het boek te worden geciteerd, met als vetgedrukt kopje ‘Arrangeren is niets nieuws’. En dat vind ik ook. Docenten hebben altijd al gearrangeerd, in die zin dat zij hun lesboek aanvulden met krantenartikelen, filmfragmenten, eigen lessen, projecten, omgevingsonderwijs etc. Op die manier maakten zij hun lessen actueler en nog beter aansluitend bij de behoeften van hun leerlingen of die van de school. In de huidige digitale wereld wordt deze vorm van arrangeren eenvoudiger, doordat je sneller bij geschikte bronnen en materialen kunt komen en ervaringen met andere docenten kunt delen.
En de kwaliteit?
In het voortgezet onderwijs is met regelmaat te horen dat zelf gearrangeerd ‘open’ lesmateriaal het gebruik van lesmethoden binnen afzienbare tijd kan vervangen. Dat levert niet alleen een mooie bezuiniging op voor scholen, maar zal ook tot een hogere kwaliteit van het lesmateriaal leiden. Intussen is echter wel duidelijk dat die kwaliteit er niet vanzelf komt. Goed leermateriaal heeft een duidelijke structuur nodig. Daarom heeft de SLO nu geld gekregen om leerlijnen te ontwikkelen, die de arrangerende docent die structuur moet bieden.
Onderwijskundig concept
Ik vraag mij echter af of met die SLO-leerlijnen de gewenste kwaliteit behaald gaat worden. Een volgens een leerlijn gemaakt arrangement van allerlei open lesmateriaal maakt nog geen coherente methode, geschikt om in de dagelijkse praktijk leerlingen de gevraagde kennis en vaardigheden bij te brengen. Een methode is ook meer dan een leerlijn; als het goed is, zit er een onderwijskundig concept achter dat door auteurs en uitgeverij met creativiteit, inventiviteit en veel kennis van leerprocessen is ontworpen en uitgewerkt. Het mooie van de huidige markt van leermiddelen is dat je keuze hebt tussen verschillende methoden en daarmee verschillende leerconcepten.
Passend leermateriaal
Volgens mij geeft arrangeren van lesmateriaal vooral een impuls aan kwaliteit omdat je als vaksectie bewuster gaat nadenken op wat voor manier je leermiddelen wilt inzetten. Met elkaar voer je discussie over wat je met je onderwijs wilt. Als het goed is ontstaat dan een gezamenlijk gedragen onderwijsprogramma met passend leermateriaal. Op veel scholen kan een methode nog steeds een belangrijke plaats hebben in een arrangement dat verder ook gebruik maakt van open lesmateriaal. Door zo bewust met leermiddelen bezig te zijn, kun je als sectie ook makkelijker samenwerken en naar de leerlingen toe een krachtiger aanbod hebben dat leerlingen in hun leerproces stimuleert. Uiteindelijk is het ons in onderwijs daar toch om te doen.
Hoe denkt u erover?
Ik begrijp dat ik als uitgever een belanghebbende ben in het debat over lesmethoden, arrangeren en open lesmateriaal en dat mij daarom terughoudendheid past bij het schrijven over de kwaliteit van leermateriaal. Ik ben daarom erg benieuwd hoe er in de community van Onderwijs van Morgen over de kwaliteit van leermiddelen en het arrangeren wordt gedacht.
Jan van Miert
Uitgeefmanager-VO Malmberg
